Tükürük bezleri ve kanallarıyla ilgili bir sorun olduğu zaman, tükürük bezlerinin şişmesi, ağız kuruluğu, ağrı, ateş ve ağza tadı kötü olan sıvı gelmesi gibi belirtiler yaşayabilirsiniz.



Nedir?


Tükürük bezleriniz her gün bir litreye kadar tükürük üretir. Tükürük, ağzınızı ıslak tuttuğu, yutmaya yardımcı olduğu, dişlerinizi bakterilere karşı koruduğu ve yiyeceklerin sindirimine yardımcı olduğu için önemlidir. Başlıca üç tükürük bezi çifti şunlardır:


Yüzün yan taraflarında parotis bezleri
Ağız tabanında submandibular bezler
Dil altında dilaltı bezleri
Ayrıca ağız ve boğaz boyunca birkaç yüz adet küçük tükürük bezi de vardır. Tükürük, tükürük kanalları adı verilen küçük tüpler aracılığıyla ağız içine akar.


Tükürük bezleri ve kanallarıyla ilgili bir sorun olduğu zaman, tükürük bezlerinin şişmesi, ağız kuruluğu, ağrı, ateş ve ağza tadı kötü olan sıvı gelmesi gibi belirtiler yaşayabilirsiniz.



Sebepler


Birçok farklı sorun tükürük bezlerinin işlevini yapmasını engelleyebilir ya da kanalları tıkayarak tükürüğün salgılanmasını engelleyebilir. Daha sık rastlanan tükürük bezi sorunlarının bazıları şunlardır:


Tükürük taşları ya da siyalolitler. Tükürük bezlerinin şişmesinin en sık rastlanan sebebi olan tükürük taşları, kristalize olmuş tükürük çökeltisinin birikmesiyle oluşur. Bazen tükürük taşları tükürük akışını engeller. Tükürük kanallar içinden çıkamadığı zaman tükürük bezine geri döner, şişme ve ağrıya neden olur. Ağrı genellikle aralıklarla tek bir bezde hissedilir ve giderek kötüleşir. Tıkanma giderilmediği sürece, bezin enfekte olma olasılığı yüksektir.


Tükürük bezi enfeksiyonu veya siyaladenit. Ağza açılan kanallar tıkandığında tükürük bezinde, en sık parotis bezinde, bakteriyel enfeksiyon oluşabilir. Siyaladenit bez içinde ağrılı bir yumru oluşturur ve kötü tatlı irin ağız içine sızabilir.


Siyaladenit tükrük taşı olan yaşlı yetişkinlerde daha sık görülür, ama aynı zamanda bebeklerin doğumdan sonraki ilk birkaç hafta içinde de oluşabilir. Eğer tedavi edilmezse, tükürük bezi enfeksiyonları, şiddetli ağrı, yüksek ateş ve apseye (irin toplanması) neden olabilir.


Enfeksiyonlar. Kabakulak, grip ve diğer viral enfeksiyonlar tükürük bezlerinin şişmesine neden olabilir. Şişme yüzün her iki yanındaki parotis bezinde gerçekleşir ve "sincap yanağı" görünüşü verir.


Tükürük bezi şişmesi yaygın olarak kabakulakla ilişkilidir, %30 ila %40 oranında kabakulak enfeksiyonlarında ortaya çıkar. Genellikle ateş ve baş ağrısı gibi diğer belirtilerden yaklaşık 48 saat sonra başlar.


Tükürük bezinin şişmesine neden olan diğer viral hastalıklar arasında, Epstein-Barr virüsü (EBV), sitomegalovirüs (CMV), Coxsackie virüsü, insan immün yetmezlik virüsü (HIV) vardır.


Bakteriyel enfeksiyonlar genellikle tek taraflı tükürük bezi şişmesine neden olur. Şişmeye, ateş ve ağrı gibi diğer belirtiler de eşlik eder. Bakteriler genellikle normalde ağızda bulunanların yanı sıra stafilokok bakterileridir. Bu enfeksiyonlar en çok parotis bezini etkiler. Sıvı kaybı ve yetersiz beslenme, bakteriyel enfeksiyona yakalanma riskini artırır.


Kistler. Yaralanmalar, enfeksiyonlar, tümörler ya da tükürük taşları tükürük akışını engellediği zaman kistler gelişebilir. Bazı bebekler, kulakların gelişiminde yaşanan sorunlar nedeniyle protis bezinde kistlerle doğabilir. Bir kabarcık veya yumuşak kabarık bir bölge olarak ortaya çıkabilir. Kistler yemek yeme ve konuşmaya engel olabilir.


Tümörler. Birçok farklı tipte tümör tükürük bezlerini etkileyebilir. Bunlar kanserli (kötü huylu) ya da kanserli olmayan (iyi huylu) tümörler olabilir. En sık görülen iki tümör, pleomorfik adenom ve Warthin tümörüdür.


Pleomorfik adenomlar daha çok parotis bezlerini etkiler, fakat aynı zamanda submandibular bez ve küçük tükürük bezlerini de etkileyebilir. Bu tümör genellikle ağrısızdır ve yavaş büyür. Pleomorfik adenomlar iyi huyludur (kanserli değil) ve kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür.


Warthin tümörü de iyi huyludur ve parotis bezini etkiler. Warthin tümörü yüzün her iki tarafında büyüyebilir ve erkeklerde kadınlardan daha sık görülür.


Tükürük bezi tümörlerinin çoğu iyi huylu olsa da, bazıları kanserli olabilir. Kötü huylu tümörler arasında, mukoepidermoid karsinom, adenokistik karsinom, adenokarsinom, polimorf düşük dereceli adenokarsinom ve malign mikst tümör vardır.


Sjögren sendromu. Sjögren sendromu, kişinin bağışıklık sisteminin tükürük bezleri ve diğer sıvı üreten bezlere saldırarak, ağız ve gözlerde kuruluğa neden olan kronik bir otoimmün hastalıktır.


Sjögren sendromu olan insanların yaklaşık yarısında aynı zamanda, ağzın her iki tarafında tükürük bezleri genişler ve bu ağrısızdır.




Tedavi


Tükürük bezi sorunlarının tedavisi nedenine bağlıdır.


Taşlar ve diğer kanal tıkanmalarında tedavi genellikle taşların manuel olarak çıkarılması, sıcak kompres ya da tükürük salgısını arttırmak için ekşi şekerler ile başlar. Basit önlemler sorunu gidermezse, tıkanmayı ortadan kaldırmak ve/veya tükürük bezini almak için ameliyat gerekebilir.


Ameliyat genellikle iyi huylu ve kötü huylu tümörleri almak için gerekir. Bazı iyi huylu tümörlerin geri gelmesinin önlenmesi için radyasyon tedavisi uygulanır. Bazı kanserli tümörler radyasyon ve kemoterapi gerektirir. Ayrıca büyük kistleri tedavi etmek için de ameliyat gerekli olabilir.


Diğer sorunlar ilaçlarla tedavi edilebilir. Örneğin, bakteriyel enfeksiyonlar antibiyotiklerle tedavi edilir. Ağız kuruluğu için de bazı ilaçlar reçete edilebilir.