Doğum sırasında rahmin kasılmasıyla ortaya çıkan ağrıları engellemek amacıyla yapılan epidural anestezi son yıllarda oldukça sık kullanılan bir yöntem. Yeditepe Üniversitesi Hastanesi Anesteziyoloji Uzmanı Prof. Dr. Bora Aykaç yedi soruda merak edilenleri yanıtlıyor.
Epidural anestezi nedir? Prof. Dr. Bora Aykaç: Epidural anesztezi özel iğneler ile omuriliği çevreleyen zarlar arasına girilerek bu bölgeye ilaç verilmesi olayıdır. Verilen ilaç omurilikteki sinirsel iletimi geçici olarak durdurur. Bu olay hastanın ağrı duymasını engelleyerek tutulan kısımda rahat bir şekilde ameliyatın yapılabilmesini sağlar. Verilen ilaca göre bu ağrısız dönem 3-6 saat sürer. Eğer ameliyat sonrası ağrı tedavisi için kullanılacaksa bu bölgeye çok ince plastik bir boru (kateter) yerleştirilerek daha sonra tekrarlayan ilaç uygulamaları ile etki süresinin günler sürmesi sağlanabilir. Normal doğum sırasındaki ağrıyı gidermek için (ağrısız doğum) kullanılabileceği gibi sezeryan içinde kullanılabilir. Ağrısız doğumda annnenin doğuma yardımcı olabilmesi amacıyla doğum sancılarını engellememek için daha düşük dozlarda ilaç verilir. Ağrı tamamen ortadan kaldırılmaz. Sezeryanla doğum yapılacaksa belden aşağı kısım tamamen uyuşturularak tamamen ağrısız ve hissizlik sağlanır.
Nasıl uygulanır? Prof. Dr. Bora Aykaç: Epidural anestezi oturur veya yan yatar durumda belden özel bir iğne yardımıyla omurgalar arasına girilerek omuriliği çevreleyen zarlar arasına ilaç verilmesi şeklinde uygulanır. Uygulanacak kişiye uygun pozisyon verildikten sonra iğne ile girilecek yer mikrop öldürücü sıvılar yardımıyla temizlenir ve steril şekilde örtülür. Girişim yapılacak yer belirlendikten sonra ince iğnelerle girilerek uyuşturulur ve daha sonra özel iğne ile epidural mesafeye girilir. İğne içinden ilaç verilerek tek seferlik (4-6 saat) uyuşturulma yapılabildiği gibi iğne içinden geçebilen ince bir plastik boru (kateter) yerleştirilerek tekrarlayan ilaç uygulamaları ile analjezi günlerce devam ettirilebilir.
Doğum sırasında nasıl etki eder? Prof. Dr. Bora Aykaç: Doğum sırasında rahmin kasılmasıyla ortaya çıkan ağrıları engellemek amacıyla yapılır. Doğum sancıları başladıktan sonra yerleştirilen kateter ile ilaç verilerek doğum sancıları engellenir. Burada verilen ilaç miktarını arttırarak ağrıyı tamamen yok etmek mümkün olmasına rağmen annenin doğuma katılması ve ıkınarak bebeği çıkarmaya yardım edebilmesi için ağrı tamamen geçirilmez annenin dayanabileceği ve rahatsızlık vermeyecegı duzeye dusurulur
Riskleri var mıdır? Prof. Dr. Bora Aykaç: İnsan vücuduna yapılan her türlü girişim verilen her türlü ilaç belli riskleri yanında taşır. Bu uygulama da en sık rastlanılan yan etki tansiyon düşmesidir. Girişim öncesi ve sırasında damardan serumların hızlı bir şekilde verilmesi ve çok gerekirse damar büzücü ilaçlar yardımıyla tedavi edilir. Bir diğer (% 2-3) yan etki girişim sırasında seviyenin biraz derine götürülmesi sonucu beyin omurilik sıvısında kaçağa bağlı gelişen baş ağrısıdır. Su alımını arttırarak ve bazı ilaçlar yardımıyla kısa sürede tedavisi mümkün olmaktadır. Bunun yanında çok nadir olarak ilaçlara karşı allerjik durumlar ve girişime bağlı iltihabi durumlar ve kanama gibi risklerde oluşabilir. Ancak dikkatli ellerde ve iyi gözlemlendiği taktirde bu durumların erkenden belirlenerek tedavisi mümkün olmaktadır.
Yetersiz anestezi durumu söz konusu olabilir mi? Prof. Dr. Bora Aykaç: Özellikle omurga çevresinde geçirilmiş iltihabi hastalıklar ve doğumsal anormallikler nedeniyle yetersiz anestezi gelişebilir. Bazan da ilaçların etkisiz kalması sonucu yetersizlik görülebilir. Bu durum tekrarlayan farklı ilaç uygulamaları ile düzeltilmeye çalışılmakla beraber başarı her zaman için % 100 değildir. Anne ve bebek sağlığı üstüne olumsuz riskleri var mıdır? Prof. Dr. Bora Aykaç: Annede girişime bağlı yan etkiler görülebilir. Bunlar çok nadir olmakla beraber; tansiyon düşüklüğü yetersiz anestezi baş ağrısı kullanılan ilaçlara bağlı allerjik olaylar girişim yerinde iltihap omurilikte geçici çok çok nadir olarak bazı kalıcı zedelenmeler olarak sıralanabilir. Bebek için bilinen her hangi bir risk olmadığı gibi genel anesteziye göre bebeğe ilaç geçmemesi gibi avantajı da mevcuttur.
Epidural anestezi kimlerde uygulanamaz? Prof. Dr. Bora Aykaç: Girişim yapılacak bölgede iltihabi bir durum bulunması veya bu bölgenin doğumsal anormallikleri bulunması durumu dışında her insan için uygulanabilen bir yöntemdir. Doğumsal kanama bozukluğu olan hastalarda çok iyi bir değerlendirme ve hazırlık sonrası uygulanabilir. Bel bölgesinden ameliyat geçirmiş kişiler ve aşırı kilolu kişilerde uygulama nispeten daha zor olmakla beraber yapılabilmektedir.
