Balıkta şeker, karbohidrat yok denecek kadar azdır. Protein açısından ise son derece zengindir. Bu özellikleri nedeniyle son derece sağlıklı bir yiyecektir. 100 gram yağlı balık yaklaşık 22 gram, yağsız balık ise 10 gram protein içerir. Balık aynı zamanda proteininden en çok faydalanılan besin türüdür. İnsan vücudu bu proteinin %93’ünden faydalanır. Bu oran kırmızı etlerde ve diğer beyaz etlerde çok düşüktür.

Balık az karbohidrat içermesinin yanı sıra madensel tuzlar ve mineraller açısından son derece zengindir, bol miktarda fosfor, kalsiyum, iyot ve flor içerir. Balık eti A, B1, B2 ve D vitaminleri açısından da zengindir.
Üç tarafı denizlerle çevrili ülkemiz, her geçen gün artan çevre kirliliğine rağmen balık çeşitleri açısından son derece zengin bir ülkedir. Deniz balıkları siyah etli-beyaz etli, yerli ve göçmen olarak sınıflara ayrılırlar. Beyaz etli balıkların sindirimi siyah etlilere nazaran daha kolaydır. Jelatin içerdiklerinden haşlamaya elverişlidirler. Tavası, ızgarası, yağlı oldukları mevcsimlerde de ızgarası yapılır. Bunlara örnek olarak barbunya, tekir, levrek, kefal, lüfer, kalkan, mercan, çipura, dil, pisi ve kırlangıçı gösterebiliriz.
Torik, palamut, uskumru, kolyoz, kılıç, hamsi, sardalya, gümüş gibi balıklar da siyah etli balıklar sınıfına girerler. Bu balıklar beyaz etlilere nazaran daha yağlıdırlar ve daha az jelatin içerirler. Bu nedenle haşlamaya uygun değildirler ve hazımları daha zordur.

BARBUNYA:
Denizlerimizin bu tatlı balığı genellikle Ege ve Akdeniz’de bulunur. Yerli bir balık türü olan barbunya sıcak ve ılık denizlerin kıyıya yakın olan kumlu ve çamurlu diplerinde, az olmakla beraber kayalık yerlerde yaşar.Genelde 17 ila 20 cm arasında olup nadiren 40 cm’ye kadar çıkar. Kaya Barbunyası, Kum barbunyası, Ot barbunyası ve Paşa barbunu diye dört çeşidi vardır. Bunların içinde en makbulu kaya barbunyasıdır. Sırtı kırmızı ve karın kısmı beyaz olan kaya barbununun sırtında hiç gri leke bulunmaz. Kum ve ot barbunyasında ise sırt gri ile kırmızı renklerin karmaşası halindedir. Paşa barbununun her iki yanında, çeneden kuyruğa doğru sarı bir şerit bulunur. Tekir ile çok karıştırılan bu balığın en lezzetli zamanı Temmuz ile Ekim ayları arasıdır. Bu süre zarfında tavası, ızgarası ve kağıtta kebabı çok güzel olur. Tekirden en büyük farklılığı kafasının daha uzun oluşudur. Tekirin kafası küttür ve çene altında iki adet sakalı bulunur.

TEKİR:
Barbunyaya çok benzeyen ve yakın akrabası olan bu balık bütün denizlerimizde avlanır. Karadeniz ve Marmara’da avlanılanlar 6 ila 10 cm arasındadır. Ege ve Akdeniz’de ise boyları Barbunya’yı yakalar. Çene altı bıyıklarının uzunluğu, küt kafası ve birinci sırt yüzgeçindeki sarı-siyah benekleri ile Barbunya’dan ayrılır. Dört mevsim yenebilecek bu balığın en lezzetli zamanı, aynen Barbunya’da olduğu gibi Temmuz-Ekim ayları arasıdır. Tavası ve kağıt kebabı çok güzel olur.

ÇİPURA:
Ege’nin meşhur yerli balığı olan ve küçük sürüler halinde gezen Çipura son yıllarda çiftliklerde de üretilmeye başlanmıştır. Çipura Elips biçiminde yassı vücudu, beyaz karnı, koyu gri sırtı ve pembemsi yanakları ile tanınır. Atlas Okyanusu, Kuzeybatı Karadeniz, Ege ve Akdeniz’de bulunur. Bir zamanlar Marmara Denizi’nde de yakalanan ve Alyanak adıyla tanınan bu balığın maalesef nesli tükenmiş bulunmaktadır. Genelde 20 ila 35 cm arasındadır. Ancak 6-7 kg’ya varanlarına da rastlanmıştır. Her mevsimde zevkle yenebilen bu balığın ızgarası, buğulaması, çorbası, fırını çok güzel olur. Izgara için ideal büyüklük 250 ila 350 gram’dır (3 ila 4 adet/kilo). Daha büyüklerinin fırında pişirilmesi tercih edilmelidir.Buğulama ve çorba için her boyu kullanılabilir. Tadı nefis olan bu balığı katkısız, yani ızgara veya fırında yenmesi tercih edilmelidir. İsparoz ve lidaki bu türün küçük çeşitleridir.

KARAGÖZ:
Çipuranın yakın akrabası olan Karagöz, elips şeklinde, yassı, gümüşi pulları olan yerli bir balıktır. Baltabaº, Sivrigaga, Sargos ve Mırmır gibi çeşitleri vardır. Ortalama 20-25 cm, en 50 cm boyunda olur. Yazın taşlık ve yosunluk, midyesi bol yerlerde yaşar. Kışın derin sulara çekilir. Her mevsimde yenebilen bu balık, özellikle Mayıs-Temmuz ayları haricinde daha yağlı ve lezzetlidir. Aynen Çipura gibi ızgarası, buğulaması, fırını ve çorbası çok güzel olur. 1 kg ve daha büyüklerinin fırını tercih edilmelidir.

DİL BALIĞI:
Dil balığı da yerli balıklarımızdan olup Ege ve Akdeniz’de bolca yakalanır. Her mevsimde yenebilir. En lezzetli zamanı kasım ilâ şubat ayları arasıdır. Tavası çok güzel olur.İrilerinden fileto çıkarılıp şiş veya salçalı fileto yapılabilir

Ekim ayında, yaz mevsimini Karadeniz’de geçiren balıkların Marmara’ya göçe başladığını ifade eden Çimşit, “Bu nedenle balık bol miktarda çıkar. Palamut ve lüferin yağlanıp lezzetlendiği dönemdir. Ayrıca çinekop, eşkina, levrek, mezgit, barbunya, istavrit, zargana balıkları da bol miktarda çıkar” dedi.

İçinde bulunduğumuz Kasım ayında ise “sofraların gülü, balıkların şahı, gönüllerin sultanı, güler yüzlü” hamsinin sahneye çıktığını dile getiren Çimşit, “Ayrıca lüfer, eşkina, çinekop, palamut, torik, zargana, levrek, mezgit ve istavrit bol miktarda çıkar ve çok lezzetli durumdadır” diye konuştu.

Sakallanan hamsi Şubat’ta gider:

Aralık ayıayında da hamsi, palamut, lüfer, çinekop, kalkan, barbunya, mezgit ve istavritin bol ve lezzetli olduğunu vurgulayan Çimşit, şöyle devam etti:“Ocak ayında hamsi tam yağlı durumdadır. Mezgit, çinekop, palamut, tirsi, zargana ve istavrit hem lezzetini korur hem de bol miktarda tutulur. Şubat ayında ise hamsi yağını ve lezzetini kaybedip sakal bırakmaya başlayınca bizim de ona olan ilgimiz azalmaya başlar. Bunu hisseden hamsi tekrar Azak Denizi’ne yol almaya başlar. Bunun yerini kalkan balığı doldurur. Ayrıca istavrit, zargana, mezgit yine sofralarımızı süslemeye devam eder.”

Çimşit, mart ayında tirsi, kalkan ve kefalin lezzetli olduğunu dile getirerek, “Bu ayda barbunya bol miktarda çıkar ve çok lezzetlidir. Mezgit, zargana, istavrit yine sofraları süsler” dedi. Kalkan ve barbunyanın en bol ve en lezzetli ayının Nisan olduğunu anlatan Çimşit, “Eşkina, karagöz, mezgit, istavrit yine bol çıkar. Eşkinanın en az kalkan kadar lezzetli olduğu dönemdir” diye konuştu.

Haziran’da balık azalmaya başlar

Fevzi Çimşit, diğer aylara özgü balıkları ise şöyle sıraladı: “Mayısta kalkan, barbunya, iskorpit bol miktarda çıkar. İskorpit görüntü olarak çirkin, sevimsiz, ayıklanması da zahmetli olmasına karşın buna değer. Çünkü eti beyaz ve lezzetlidir. Özellikle çorbası ve buğulaması çok güzel olur. Mezgit ve istavrit yine bizimledir. Haziran, balığın azalmaya başladığı aydır. Mezgit, levrek, az da olsa barbunya çıkar. Ancak bu ayda en güzel balık karagözdür. Karagöz haziran ayında yağlanıp lezzetlenmiştir. Temmuz ise balığın en kıt olduğu aydır. Levrek ve çipurayla bu açık kapatılmaya çalışılır. Mezgit, istavrit azalmakla birlikte yine sofralarımızı süsler. Ağustosta çingine palamudu sezonu açar. İskorpit, izmarit, zargana, mezgit ve istavrit, balık sevenlerledir. Eylülde de palamut, yağmur suyunu yedikçe irileşmeye başlar. Tam yağlanmadığından ızgarası tercih edilmez. Genelde tava ve ekşilisi tercih edilir. Lüfer tezgahlarda yavaş yavaş görünür. Tirsi, izmarit, mezgit, barbunya, istavrit, zargana bol miktarda çıkar.”

Detaylı açıklamalar için teşekkürler.