Tetkiklere 20 yaşında başlanmalı

Ailesinde kalp hastalığı riski olan kişilerin 20 yaşından itibaren mutlaka kolesterolünü ölçtürmesi, bunu beş yıl arayla tekrarlaması gerekiyor.


Kalp hastalıkları açısından kalıtsal risk taşıyan kişilerin yaşam tarzına dikkat etmesi, sigara, kötü beslenme ve hareketsizlik gibi kötü alışkanlıklarından vazgeçmesi gerekiyor. Bunlara ek olarak genç yaşlardan itibaren kan yağlarını ve tansiyon değerlerini kontrol ettirmesi, bunu belli aralıklarla sürdürmesi hayati önem taşıyor.
Cleveland Clinic Kalp Damar Hastalıkları Departmanı Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Murat Tuzcu, sorularımızı yanıtlamaya devam ediyor.
Ailesinde kalp damar hastalıkları riski olan kişiler hangi yaşta sağlık kontrollerine başlamalı?
Eğer ailede risk varsa yapabileceğimizin azamisini yapmamız lazım. 20 yaşında bir kişinin öncelikle bir kez açlık kan şekerine bakılması, bir kere kolesterol profilinin çıkarılması, tansiyonuna ve kilosuna bakılması gerekir. Ondan sonra da beş yıl arayla bunlar tekrarlanmalı. Ama diyelim ki 35 yaşındaki bir kişinin yoğun bir aile hikâyesi var. Benim karşıma böyle biri geldiğinde önce araştırmaya çalıştığım, ailedeki yoğun hikayenin özellikleridir. Baba iki paket sigara içerken 52 yaşında ölmesi başka, sağlıklı bir hayat sürüp spor yaparken 48 yaşında ölmesi başka. Görüntüleme yöntemlerinden çok önce yapılması gereken temel şey, hastanın açlık kan şekerinin ölçülmesidir. Daha sonra kolesterolü, boyu, kilosu, bel çevresi, tansiyonu gibi ölçümlerin yapılmasıdır. Bunlarla oldukça iyi bir risk değerlendirmesine ulaşmış oluruz.

Peki görüntüleme yöntemleri? Son dönemde yaygınlaşmaya başlayan “CT anjiyo” adlı tomografiler ne zaman devreye girmeli?
Hastaya bir bilgisayarlı tomografi yaptınız diyelim. Ve hastanın bir damarında yüzde 80 bir darlık saptandı. Bu yüzde 80 darlık için hastaya stent taktırdığınız zaman veya by-pass ameliyatı yaptırdığınız zaman oradaki görünüm düzeliyor. Ama bunun hayatı uzattığına ya da kalp krizini önlediğine dair en ufak bir delil yok.

Yaş kaç olursa olsun böyle mi?
Evet. Bunu bildiğimiz için benim karşıma böyle bir hasta geldiği zaman açıkçası defalarca yaptığım ve her zaman yapmayı savunduğum şey şu; 35 yaşındaki kişinin hiçbir şikâyeti yoksa ve karşıma tarama mahiyetinde yapılan bilgisayarlı tomografinin yüzde 80 darlık sonucuyla geldiği zaman hastaya bir efor testi yapıyorum. Eğer o kişi efor testiyle 10 - 15 dakika süreyle kalbin atım hızı 60’tan 160’a, tansiyonu 22’ye çıktığı zaman, azami koşarken hiçbir şikâyeti olmuyorsa, kalbinin hiçbir bölgesinde kanlanmada azalma olmuyorsa o yüzde 80 darlık olmasına rağmen ben o hastanın ilaçlarla ve yaşam tarzı değişiklikleriyle gayet agresif bir şekilde tedavi edilmesi taraftarıyım. Böyle bir kişiye stent takılması ya da by-pass yapılmasının çok yanlış olduğu görüşündeyim. O nedenle genel olarak bu tip görüntüleme yöntemlerine taraftar değilim.

CT anjiyonun güvenilirliği nedir?
CT anjiyonun en güvenilir olduğu nokta şu; hiçbir darlığın olmadığını, koroner damarların temiz olduğunu gösterdiği zaman bunun “negatif öngörücü değer” dediğimiz değeri, muhtemelen yüzde 95’in üzerindedir. Ama CT anjiyoda saptanan darlık ne kadar ciddi bir darlıktır meselesine gelince henüz klasik anyiografi kadar güvenilir kabul edilmiyor. Burada da öngörülebilirlik oranı muhtemelen yüzde 80 civarında. Ama unutulmaması gereken şey, insanların ölümü sadece bu tür darlıklardan olmuyor. Kalp krizlerinin yarısından fazlası yüzde 30 - 40 olan darlıklardan meydana geliyor.

Ailesinde risk öyküsü bulunanlara nasıl bir yaşam tarzı değişikliği öneriyorsunuz?
Öncelikle 35 yaşındaki bir adamın babası 52 yaşında ölmüşse babasının yaptığı bir sürü şeyi yapmaması gerekiyor. Sigara içmemesini, spor yapmasını, beslenmesine dikkat etmesini ve sağlık kontrollerini düzenli yaptırmasını öneriyorum.