zeka nedir - zeka hakkında kişisel gelişim yazıları - zeka hakkında ne biliyoruz

Homo sapiens nasıl oldu da herkesin önüne geçti? Ayılar bizden daha güçlü, atlar daha hızlı ve köpeklerin burnu daha iyi koku alıyor ve kuşların uçak biletine ihtiyacı yok. Herkesin bildiği gibi, bizi diğerlerinden ayıran şey beynimiz. Ve yine hepimizin bildiği gibi, kimilerinin beyni diğerlerinkinden daha iyi.

Ama iş bu kadarla bitmiyor. Hangi beynin daha iyi olduğunu nereden biliyoruz? İşin aslı, çok az kişi kimin neden diğerlerinden daha zeki olduğunu bilmiyor. Kimisi “akıl” der, kimisi “IQ” der, ama bu ne demek diye sorsanız, zorlanırlar. Zeki bir insan veya deha denilen biri, genelde görüldüğü gibi belki sadece sayılarda veya kelimelerde iyidir.

Şu aşağıdaki hikayeyi bir okuyun:

Sarı Çiftçi, Kızıl Çiftçi birbirlerine komşularmış. Bir gün Sarı Çiftçi Kızıl Çiftçi’den 60 liraya atını almış. Aradan çok geçmeden Kızıl Çiftçi atım ucuza gitti diye şikayete başlamış. Sarı Çiftçi o zaman sana geri satayım demiş ve atı 70 liraya geri vermiş. Vermiş ama atı özlediğini söyleyerek iki gün sonra 80 liraya geri almış. Fakat Kızıl çiftçi hasat vaktinin yaklaştığını hatırlayarak atı 90 liraya geri almış.

Şimdi size iki soru:

1) Bu alışverişler sırasında para kaybı veya kazancı olmuşmudur?
2) Kim ne kadar kazanmış veya kaybetmiştir.

Bu sorunun cevabını yazının sonunda alacaksınız, ama bundan önce o çok önemli Kelimeler ve Sayılar üzerinde duralım. Kelimeler önemlidir, çünkü fikirleri temsil ederler. Kelimelerin önemini hatırlamak için dil kullanmadan düşünmeyi deneyin. Pek bir şey yapamıyorsunuz değil mi? Belki bir arkadaşınızın yüzünü veya arkanızdaki eşyaları gözünüzde canlandırabilirsiniz. Ama o kadar. Mesela dili kullanmaya başlamamızdan önce, örneğin 2 yaşlarına dair pek hatıramız yoktur. Dil işte bu yüzden bizi maymunlardan daha zeki kılıyor. Bizim doğuştan dil yeteneğimiz varken, onların yok. Aslına bakılırsa düşünme düşük sesli bir konuşmadan başka bir şey değildir. İnsanlar düşünürken ses telleri hafif hafif titrer. Kısaca kelime dağarcığı geniş olan, yani çok kelime bilen insanlar IQ testlerinden daha iyi sonuçlar alıyorlar.

Önem bakımından ikinci sırada Sayılar bulunur; çünkü onlar ilişkileri temsil ederler. Sayılarla arası iyi olan insanlar, genelde eşyaları birbiriyle ilişkilendirme konusunda iyidir. Bu tür insanlar yeni bir fikrin eski bir fikir üzerindeki etkisini kolayca tahmin edebilirler. Gerçekten de matematiğin özü budur. Cebir, aritmetik, diferansiyel denklemleri ilişkileri ele almaya dair yüksek ölçüde gelişmiş tekniklerden başka bir şey değildir.

Ne kadar çok kelime bilirseniz, o kadar çok fikriniz olur ve o sayılarla aranız o kadar iyidir ve bu fikirleri anlamlı bir bütün içinde o kadar kolay birleştirirsiniz. İşte Zeki demek bu demektir. Yani Sarı Çiftçi ile Kızıl Çiftçi bulmacasını çözmek için ihtiyaç duyduğunuz şey. Sonunda doğru cevabı bulmak demek, bulmacada geçen kelimelerle doğru bir resim çizmek demektir. Bu yeteneğiniz sayesinde atın bir alınıp bir satıldığını görebilirsiniz. Bundan sonra sayıları alır ve aralarında ilişki kurarsınız. Son alışverişin eski alışverişler üzerinde etkisi ne oldu? Problemi çözmek için bulmacadaki bütün kelime ve sayıları iki basit cümlede özetlemeniz gerekir.

1) Sarı Çiftçi atı 60 liraya aldı, 70 liraya sattı.
2) Sarı çiftçi atı 80 liraya aldı ve 90 liraya sattı.

Yani doğru cevaba göre Sarı çiftçi 20 lira kazandı ve Kızıl Çiftçi 20 lira kaybetti.

Bazen üniversite mezunu insanlar bile Sarı Çiftçi 20 lira kazandı, fakat Kızıl Çiftçi 10 lira kaybetti diyebiliyor. Böyle bir şey mümkün olsaydı, zengin olmak için aynı atı alıp satabilirdiniz. Ve bu şekilde zengin olursanız, inanın dünyanın en zeki insanı seçilirsiniz.

Uzun lafın kısası:

Yüksek I.Q sahibi olmanın faydası karmaşık şeyleri basitleştirebilmektir. Zekayı en basit bileşenlerine ayırırsanız, kelime ve sayıda iyi olmak dışında bir şey kalmaz. İyi haber şu ki, bu iki yetenek hayatın her evresinde güçlendirilebilir.