problemlerin çözümü - bilişsel problem çözümü - sorunların çözümü
Problem, birey için öğrenilmesi, düşünülüp çözümlenmesi ve bir sonuca bağlanması gereken durumdur. Problem çözme dendiğinde ilk akla gelen, matematik problemi olmaktadır. Fakat her insan, gerek günlük yaşantısında gerek yaşamı ile ilgili durumlarda gerekse mesleki yaşamında pek çok problem ile karşı karşıya kalmaktadır. Problem çözme, bir engelle karşılaşan bireyin problemin unsurları arasındaki bağlantıları görerek çıkış yolunu bulması demektir. Bu süreç içinde birey sahip olduğu bilgileri kullanarak engelleri aşar ve amacına ulaşır.
 Problem çözmedeki bilişsel işlemler

 Günlük hayattaki problemlerin çözümü için, zihinde birtakım işlemler olmaktadır. Bir sorunla karşılaşan bireyin zihninde art arda yargılar geçer. Bu yargılar, kavramlardan oluşmuştur. Birbirine bağlı olan bu yargılarla akıl yürütmeler yapılır. Akıl yürütmenin sonunda yeni bilgilere ulaşılır ve sorun çözülür. Hayatta karşılaştığımız problemler çok çeşitli olduğu için problemlerin çözümünde kullanılan yöntemler de farklıdır.

 Üç yaşındaki bir çocuk, dolabın üzerindeki şeker kavanozuna ulaşmak ister, ulaşamazsa bu durum, onun için, çözülmesi gereken bir sorundur. Okula giderken otobüsü kaçırırsınız ama derse yetişmeniz gerekir. Almak istediğiniz kitap pahalı ve sizin için gereklidir, oysa paranız yoktur. Üniversitede hangi bölüme gideceğinize karar vermeniz gerekmektedir. Siz müzisyen olmak istersiniz fakat fen bölümünde okumaktasınız. Bütün bu durumlar, günlük yaşamda karşımıza çıkan ve çözüm bekleyen problemlerdir.

 Böyle bir problemle karşılaştığımızda düşünürüz. Problemi anlamaya çalışırız. Problemle ilgili sahip olduğumuz bilgileri zihnimizden geçiririz. Bu konu ile ilgili bilgilerimizi bir araya getirir ve değerlendiririz. En sonunda da problemin çözüm yolunu buluruz.

 Günlük yaşamda karşılaştığımız problemler; uzun ya da kısa süreli, basit ya da karmaşık olabilir. Problemin çözümü; problemin bütünlüğüne, türüne ve karmaşıklığına göre değişir. Bazı sorunlar tamamen mantık yoluyla çözülür. Bazı sorunlar duygusal olgunluk, bazıları ise olaylara yeni bir bakış açısından hakimiyet gerektirir.

 Problem çözümleri arasındaki ortak yanlar amaca ulaşmaya yardımcı olur. Bu ortak yanlar, çözüme ket vuran engelleri ortadan kaldırır. Genellikle sorun çözümünde birbirini izleyen üç aşama vardır. Bunlar:

 Sorunun ne olduğunu belirlemek

 Bu aşamaya hazırlık aşaması da denir. Sorunun tanımlandığı, ne olduğunun, kaynağının ve çeşitli çözüm yollarının belirlenmeye çalışıldığı ilk aşamadır. Bu aşamada sorunun çözümü ile ilgili çeşitli seçenekler denenir, çölümle ilgili hipotezler hazırlanır.

 Kuluçka aşaması: Sorunun, hazırlık aşamasında çözüme ulaşamaması sonucu, çözümün bir süre için ertelendiği aşamadır. Ancak, zihin açık ya da gizli sorunun çözümü ile uğraşır. Yeni bilgiler öğrenilir, seçenekler geliştirilir.

 Sorunun parçalarının anlaşılması: Bu aşamaya aydınlarıma aşaması da denir. Kuluçka aşamasındaki kısa ya da uzun süreli beklemeden sonra sorunun elemanları arasındaki ilişkinin zihinde canlandığı aşamadır. Bu aşamada, tüm karanlık noktalar birdenbire aydınlanmış, sorun çözülmüştür.

 Çeşitli çözümlerin üretilmesi ve değerlendirilmesi: Bazen aydınlanma aşaması ile yetinilmez. Elde edilen çözüm değerlendirilir. Problemin en doğru çözümünün bu olup olmadığı sınanır. Çözüm benimsenmezse terk edilir ya da bazı değişikliklerle kabul edilir.

 Problemi çözmek için her zaman böyle bir sıra takip etmeyebiliriz. Karşılaştığımız sorunun özelliğine göre bazen çabuk ve pratik çözümler bulabiliriz. Örneğin, akşam yemeğine misafir gelecek. Siz akşam yemeği için hazırlık yapacakken tüpünüzün bittiğini fark ediyorsunuz. Bu durumda misafirleri lokantada ağırlamak ya da lokantadan yemek getirmek pratik bir çözüm olabilir.

 Sorun çözmede karmaşık yollar kullanabileceğimiz gibi pratik bir çözüm yolu ile sonuca kolayca ulaşabiliriz. Soyut kavramlarla sorun çözmeye çalışılırsa çözüm uzun sürer. Ancak problemin elemanlarını zihnimizde imgelersek çözüm yolunu bir anda görebiliriz. Aşağıdaki problemi bu yolla çözmeye çalışın.

 A ve B şehirlerinden iki otomobil birbiri ile karşılaşacak şekilde aynı anda hareket eder. A ve B şehirleri arasındaki uzaklık 100 kilometredir. A şehrinden yola çıkan otomobil saatte 40 kilometre hızla, B şehrinden yola çıkan otomobil saatte 60 kilometre hızla yol almaktadır. Otomobillerle aynı anda A şehrinden havalanan bir helikopter saatte 100 kilometre hızla iki otomobil arasında gidip gelmektedir. iki otomobil karşılaşıncaya kadar helikopter kaç kilometre yol almıştır?

 Bu problemi, önermeler ve denklemlerle çözmeye kalktığımızda uzun işlemler yapar ve sonuca ulaşmakta zorlanırız. Ancak, problemde verilen bilgileri basit imgelerle zihnimizde canlandırdığımızda kolayca kesin çözüme ulaşırız.

 Kesin çözüme götürücü yöntemler problemi imgelerle düşünme, problemde nelerin istendiğini doğru olarak belirlemedir. Bunun yanında problemi tam olarak tanıma, elemanları arasındaki ilişkiyi kavrama, problemin çeşitli çözüm yollarını bilme ve deneme de kesin çözümü kolaylaştıran faktörlerdir.

 Yaratıcı problem çözme

 Bilimsel bir konuda araştırma yapılırken karşılaştığımız problemleri çözmek daha güç ve karmaşıktır. Bilimsel çalışmaların çok çeşitli alanlarda ilerlediğini görüyoruz. Bu nedenle günümüzde bilimsel bir problemi çözmek için o alanda yapılan çalışmaların tanınması gerekir.

 Daha önce uygulanan problem çözme yöntemlerinin araştırılması, problem çözümünü kolaylaştırır. Ancak, benzer problemlere aynı çözüm yöntemlerinin uygulanması yanılgıya yol açabilir. Çünkü her problem, farklı bir oluşumdan ve farklı bir çözümden meydana gelmektedir.

 Problemin farklı çözüm yollarının bulunması yaratıcı problem çözmeyi gerektirir. Yaratıcı insanlar, sahip oldukları imkanları ya da nesneleri, farklı ve alışılmışın dışında kullanabilmektedir. Bu insanlar, çok çeşitli çözümler üretebilmektedir. Çözüm yolu çok olunca en verimli çözümü seçmek daha kolay olmaktadır.

 Yaratıcı insanlar hayata ve olaylara, alışılmışın dışında farklı bakabilme yeteneğine sahiptirler. Olaylara farklı pencerelerden bakabilmek için olayların yeniden değerlendirilmesi gerekir. Olayları yeniden değerlendirme, kişiyi farklı çözümlere götürür. Böylece yaratıcı olan ve düşünebilen insan, problem çözmede daha başarılı olur.

- Atatürk, yaratıcı düşünebilen ve problem çözmede çok başarılı bir insan olarak tarihe geçmiştir. Kurtuluş Savaşı sırasında yurdumuzun her karış toprağının korunması ve savunulması için Atatürk; "Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır." diyerek tarihe geçen sözünü söylemiştir. O güne kadar alışılmış olan, bir hattın savunulması idi. O savunma başarısız olunca savaş kaybedilmiş olurdu.

 Atatürk, duruma farklı bir açıdan bakarak farklı bir değerlendirme yapmıştır. Bu yaratıcı düşüncesiyle ulusunun bağımsızlığını kazanmasını sağlamıştır.

 alıntı