Yaz aylarında gıda zehirlenmeleri ve korunma yolları

Memorial Şişli Hastanesi Dahiliye Bölümü'nden Uz. Dr. Selahattin Türen, yaz mevsiminde artış gösteren gıda zehirlenmeleri ve korunma yolları hakkında bilgi verdi.

Zehirlenme; bulantı, kusma, karın ağrısı ve ishalle kendini gösterebilir

Mikrop veya toksin bulaşmış gıdaların veya suların alınması ile ortaya çıkan hastalıklara "gıda zehirlenmesi" denir. En sık görülen belirtiler; bulantı, kusma, karın ağrısı veya krampları ishal, halsizlik, yorgunluk, ateş ve daha az olmakla birlikte kabızlıktır. Gıda zehirlenmesine neden olan ajana (bakteri, virüs, parazit, çevresel toksinler) göre belirtilerin ortaya çıkma süresi değişebilir.

Çevresel toksinlere bağlı gelişen gıda zehirlenmelerinde belirtiler birkaç dakika veya birkaç saatte ortaya çıkabilirken; bazı bakteri türlerine bağlı gelişen gıda zehirlenmelerinde belirtiler 12 saat -36 saat sonra ortaya çıkabilir. Ayrıca bu toksin veya mikroplari içeren gıdalardan tüketilen miktar da belirtilerin ortaya çıkma süresine etki edebilir.

Konserveler tehlikeli olabilir

Gıda zehirlenmelerinde genellikle ishal görülür, nadir olmakla birlikte kabızlık da belirtilerden biri olabilir. Bu durum, gıda zehirlenmesine neden olan bakteri türüne bağlıdır. "Botulism" adı verilen ve "C. Botilismus" adlı bakteriyle gelişen besin zehirlenmesinde kabızlık görülür. Botulismde, bakterinin ürettiği toksin sinir sistemini etkiler ve kişide çift görme, yutma ve konuşma güçlüğü, kol ve bacaklarda kaslarda zayıflık ve felce neden olur. Bu daha çok iyi ve yeterli pişirilmemiş konserve yiyeceklerle veya bebeklerde bal tüketilmesi ile ortaya çıkar.

Zehirlendiğinizi düşünüyorsanız mutlaka doktora başvurun

Gıda zehirlenmeleri çoğunlukla hafif atlatılır ve 48-72 saatte geçer ve bir hafta içinde kişi tamamen eski durumuna döner. Genellikle gıda zehirlenmeleri daha ileride ciddi rahatsızlıklara neden olmaz. Nadiren bazı tipte bakterilerle gelişen gıda zehirlenmelerinden yaklaşık 1-2 hafta sonra "Hemolitik- üremik sendrom" adı verilen, kanda bir takım anormalliklerin ve böbrek yetmezliğinin oluşturduğu bir tabloya neden olabilir. İshali olan kimseler eğer rahatlıkla beslenmelerine devam edebiliyorlarsa, ishalleri kanlı değilse, ateşleri yoksa, şiddetli karın ağrıları yoksa ve yakınmaları 24-48 saatten kısa sürüyorsa evde bol sıvı alarak bu durumu atlatabilirler. Bu bahsedilen durumlar varsa veya yakınmalar 2 günden fazla devam ederse doktora başvurmak doğru bir yaklaşım olacaktır.

Gıda zehirlenmeleri can alabilir

Türkiye'de sağlıklı rakamlar bulunmamakla birlikte; gıda güvenliği sistemini kurmuş, sürekli denetimlerini yapan, eğitim ve gelir düzeyi Türkiye ortalamasının oldukça üzerinde olan Amerika Birleşik Devletleri'nde, yılda 76 milyon insan gıda zehirlenmelerine maruz kalmaktadır. Ancak bunlardan sadece 350 bin kişinin hastaneye yatması gerekmekte ve 5 bine yakın ölüm gerçekleştiği belirtilmektedir.

Ülkemizin eğitim ve gelir seviyesinin göreceli düşüklüğü, gerekli fiziki yatırımların yapılamaması, denetim uygulamalarının sürekliliğinin yeni yeni sağlanmaya çalışılması, hizmet içi eğitimlerin yürütülememesi, kalabalık nüfusu, yıllarca süren mevzuat eksikliği ve yetersiz mevzuat nedeniyle gıda zehirlenmelerinden kaynaklanan, ölümle sonuçlanan vakaların, sağlık harcamalarının ve iş gücü kayıplarının daha fazla olacağını tahmin etmek mümkündür.

Dışarıdan yenen gıdalara dikkat edin!

Tüm gıdalar uygun şartlarda hazırlanmadan, yeteri miktarda pişirilmeden ve hijyene
uygun olmayan şekilde hazırlanırsa zehirlenmelere neden olabilir. Daha çok dışarıda ve uygun koşullarda hazırlanmamış gıdalar, iyi yıkanmamış meyve ve sebzeler, temiz olmayan içme sularının tüketilmesi, pastörize edilmemiş süt tüketilmesi gıda zehirlenmelerine neden olmaktadır.

Sıvı tüketimine ağırlık verilmeli, sütlü ve yağlı gıdalardan kaçınılmalı

Gıda zehirlenmelerinin şiddetine göre vücuttan kusma ve ishalle birlikte az veya şok miktarda su ve elektrolitlerin kaybı olur. Bu dönemde vücudun kaybettiği bu sıvı ve elektrolitlerin yerine konması esastır. Belirtiler iyice azalıp kaybolana kadar su ve sıvı gıdalar alınmalı, daha sonra püre benzeri yumuşak gıdalar alınmalı ve daha sonra normal gıdalara başlanmalıdır. Bir sure süt ve süt ürünlerinin kullanıldığı ve yağlı gıdalardan tüketilmesinden kaçınılmalıdır. Çocuklarda dengeli tuz miktarları içeren karışımlar eğer hafif bir tablo varsa kullanılabilir.

Doktora başvurmanız gereken durumlar:

. 2 günden uzun süren bulantı, kusma ve ishalde
. 3 yasından küçük ve düşkün hastalar
. Ateşle birlikte şiddetli karin ağrısında
. Tropikal bölgelere yapılan gezi sonrası gelişen bulantı, kusma ve ishalde
. Bulantı ve kusma şikayetleri şiddetliyese, bu nedenle yeterli gıda ve sıvı alınamamışsa
. Yüksek ateş
. Kanlı ishal
. Sarılığı gelişenler
. Bilinci kapanan, yutma, konuşma güçlüğü ve kol ve bacaklarda kuvvetsizlik gelişen kimseler
. Şiddetli bulantı nedeniyle reçete edilen ilaçları yutamayan ve alamayan kimseler
. Bebek, yaşlı, düşkün ve bağışıklık sistemi zayıf olan kimseler mutlaka doktora başvurmalıdır.

Bu önerilere kulak verin:

* Tüketilen suların iyi yapılmış olması veya kaynatılarak mikroplar öldükten sonra içilmesi gerekir.
* Besinlerin hazırlanması ve saklanmasında gıda hijyenine uyulmalıdır.
* Tuvaletlerden sonra ve sık sık ellerin yıkanması gerekir.
* Meyve ve sebzeler çok iyi yıkanmalıdır. Gıdaların buzdolabında ve uygun sıcaklıklarda saklanması sağlanmaldır.
* Açıkta ve sıcakta uzun sure beklemiş, rengi, kokusu bozulmuş gıdaları tüketmemek önemlidir.
* Ev dışında yemek yemek zorunda olanların gıda hijyenine uyduğunu bildikleri ve güvendikleri yerlerden yemek yemeleri ve bol sıvı tüketmeleri önerilir.