Uykularý yetersiz olan çocuklarýn okuma, yazma ve matematik problemleri çözme becerilerinin bozulduðunu ve saðlýklý uyuyanlara göre bu öðrencilerin daha düþük notlar aldýðýný açýkça gösteren araþtýrmalar bulunuyor.

“Uyku zaman kaybý deðil beynin kusursuz çalýþmasý için olmazsa olmaz fizyolojik bir süreçtir!”




Yetiþkinler, birkaç gece kötü uyumanýn günlük yaþamlarýný nasýl olumsuz etkilediðini çok iyi bilir. Çocuklarda ise yetersiz süreli veya kalitesiz uykunun psikolojik durumlarýný ve akademik baþarýlarýný ne kadar çok etkilediðinin çok farkýnda deðilmiþiz gibi... Özellikle anaokulu ve ilköðretim yaþýndaki çocuklarýn beyni henüz hýzlý bir geliþim süreci içinde olduðundan yeterli uyku, fiziksel ve biliþsel geliþme için olmazsa olmaz bir önem taþýr. Çok karmaþýk bir bilgisayara benzetilebilecek olan beyin, verileri iþlemek, belleðe kaydetmek, bilgileri birbirleriyle ilintilendirmek, sýnýflandýrmak, gerektiðinde kolay ve doðru hatýrlamak, doðru çýkarsama yapmak için gerekli iþlemlerin çoðunu uyku sýrasýnda gerçekleþtirir. Bunu çocuða anlatmanýn bir yolu, kafasýnýn içindeki mükemmel iþlemcinin ve sonsuz video kütüphanesinin verimli iþlemesi, zenginleþmesi ve kusursuz çalýþmasý için her gece bu hassas bakýmýn mutlaka doðru olarak yapýlmasý gerektiðidir.

“Beyin uyku sýrasýnda dinlenmez! Aksine uyanýk olduðu zamanki kadar çok çalýþýr.”

Uyku, vücudumuzun deðil, beynimizin “dinlenmesi” için þarttýr. Aslýnda beyin uyku sýrasýnda dinlenmez, dýþarýdan deðil, vücuttan ve kendi içinden kaynaklanan verileri iþleyerek uyanýkken olduðu kadar çok çalýþýr, bünyenin en verimli þekilde iþ görmesine hazýrlar. Eriþkinlerin tam dinlenebilmesi için gerekli olan uyku süresi genetik farklýlýklar ve alýþkanlýklara baðlý farklýlýklar gösterebilirse de uzmanlar, ilkokul öncesi küçük çocuklarýn 11–13 saat, ilk ve orta öðrenimdeki çocuklarýn 10–11 saat uyumalarý gerektiðini saptamýþlar.

Uyku ile ilgili bilimsel araþtýrmalar:

Bilimsel araþtýrmalar, uyku süreleri 1 hafta süreyle bir saat bile azalan çocuklarda dikkat, konsantrasyon, öðrenme ve hafýza becerilerinde ölçülebilir belirgin azalmalar olduðunu saptamýþlardýr. Uykularý yetersiz olan çocuklarýn okuma, yazma ve matematik problemleri çözme becerilerinin bozulduðunu ve saðlýklý uyuyanlara göre bu öðrencilerin daha düþük notlar aldýðýný açýkça gösteren araþtýrmalar bulunuyor.

Michigan Üniversitesi araþtýrmacýlarýndan Dr. Ronald Chervin ve meslektaþlarý da, uykularý horlama nedeniyle bozuk olan 866 çocukta yaptýklarý araþtýrmada özellikle küçük çocuklarda, normal uyuyanlara oranla 3 kez daha sýk davranýþ bozukluklarý ve dikkat daðýnýklýðý, hiperaktivite gibi sorunlar rastlandýðýný saptamýþlar. 2,5 ile 6 yaþ arasý 1500 çocukta yapýlan bir baþka geniþ araþtýrma da, 10 saatten az uyuyan çocuklarýn kelime haznelerinde ve biliþsel becerilerinde, 10 saatten çok uyuyanlara oranla çok belirgin azalma olduðu saptanmýþ.

Benzer araþtýrmalar, ergenlik yaþýndaki gençlerde de uyku problemlerinin ve yetersiz uykunun sanýldýðýndan çok daha yaygýn olduðuna ve çok belirgin davranýþ sorunlarýna, öðrenme problemlerine ve akademik performans düþmesine yol açtýðýna iþaret etmekte. Bu yaþ grubundaki gençler sýklýkla gece uykuya dalmakta zorluk, sýk uyanma, sabah dinlenmeden uyanma, gün içinde yorgunluk ve fiziksel olarak aktif olmadýklarýnda kolayca uykularýnýn gelmesinden þikayetçi oluyorlar. Bu þikayetlerle davranýþ bozukluklarý, devamsýzlýk, öðrenme güçlüðü ve akademik baþarýsýzlýk arasýnda bir iliþki bulunuyor.

Bu iliþkinin sebep-sonuç baðlantýsý olup olmadýðý, baþka etkenlerin hem uyku hem davranýþsal sorunlarýn kökeninde olup olmadýðý henüz tam anlaþýlamamakla beraber, anne-babalarýn çocuklarýnýn uyku saðlýðýna özen göstermeleri gerektiði açýk. Son çalýþmalar, beynin gece özellikle problem çözme konusunda yoðun çalýþtýðýna iþaret etmektedir. Bu nedenle uykusu az veya bölük pörçük kiþilerde problemlerle baþa çýkmanýn zorlaþtýðý, depresyon ve davranýþ bozukluklarý gibi sorunlarýn yoðunlaþtýðý düþünülmektedir.

Saðlýklý bir uyku için dikkat edilmesi gereken genel kurallar:

• Çocuðunuzu, her sabah ayný saatte uyandýrarak biyolojik saatini koþullandýrýn.

• Öðleden sonra, okul sonrasý þekerleme yapmasýný saðlayýn ancak yarým saati aþmalarýna engel olun.

• Yatakta kitap okumalarýna, TV seyretmelerine, telefonla konuþmalarýna ve yemek yemelerine izin vermeyin.

• Öðleden sonralarý sodalý içecekler kullanmalarýný önleyin.

• Yataða aç gitmelerine izin vermeyin ama akþam yemeklerini hafif yemelerine, çok su içmemelerine özen gösterin.

• Spor faaliyetlerini yatmadan en az 5 saat önce yapmýþ olmalarýna dikkat edin.

• Yatak odalarýnýn sessiz, karanlýk, yaklaþýk 23–24 ýsýda derece olmasýna özen gösterin.

• Yatmadan önce yoðun video oyunlarý, korku filmleri izlemelerini önleyin.

• Dertleri, sorunlarý, endiþelerini konuþun ve sýkýntýlarýný yataða taþýmamalarýna yardýmcý olun.

• 20 dakikada uyuyamazlarsa baþka bir odaya geçirin, uykusu gelince yataðýna dönmesine yardýmcý olun.

• Okul dýþý aktiviteler çok zamanýný alýyorsa azaltmayý düþünün, ders için gece geç saatlere kadar çalýþmanýn kalýcý yararý olmadýðýný unutmayýn.

• Uyku sorunlarý bir iki haftayý geçemezse bunlarý gözlemleyin, not edin, doktorunuza veya bir uyku uzmanýna danýþýn.

Ergenlik yaþýndaki gençlerin çoðunun özel telefon konuþmalarýnýn gecenin geç saatlerine kaydýrdýklarýna, saat 02-03’e kadar yoðun telefon trafiði yaþadýklarýna sýklýkla rastlanýyor. Bu konuþmalar sadece uyku saatinden çalmamakta, içeriklerinin anlamý ve önemine baðlý olarak, uyuduktan sonra da uykunun kalitesini etkileyebilmektedir. Ebeveynlerin uyku saatleri konusunda tatlý-sert bir disiplin içinde olmalarý, sýnýrlarý belirlemeleri ve ödünsüz uygulamalarý gerekiyor. Ailedeki diðer eriþkinlerin de bu konuda uyum içinde davranmalarý þart. Unutmayýn, küçük çocuklarýnýz sizin arkadaþlýðýnýza deðil onlara güven ve huzur verici, dengeli bir disiplin uygulamanýza muhtaçlar.