Her kadının istediği zaman ve istediği sayıda çocuk sahibi olmak istemesi en doğal hakkıdır. Kontrolsuz birbirini takip eden doğumlar ve düşükler anne ve çocuk sağlığını ciddi olarak tehdit eder. Bu nedenle aile planlaması hem anne, hemde çocuk sağlığına zarar vermeyecek uygun doğum kontrol yöntemleriyle yapılmalıdır. Kişi için ideal bir korunma yöntemiyle istenmeyen gebelikler, kişinin sağlığına zarar vermeden tama yakın oranda engellenebilir.


En iyi ya da en uygun doğum kontrol yöntemi nedir sorusu cevabı kolay olmayan bir sorudur. Çünkü her yöntem her kişiye uygun olmayabilir. Doğum kontrol yöntemi seçiminde kişinin yaşı, doğum yapıp yapmadığı, adet düzeni, alışkanlıkları, cinsel yaşantısı gibi pekçok faktör rol oynar.

Doğum Kontrol Hapları

Yaygın olarak kullanılan doğum kontrol ilaçları, östrojen ve sentetik progestin hormonları içerir. Bu ilaçlar, yumurtlamayı önleyerek doğum kontrol`ünü sağlarlar.

Doğum kontrol ilaçlarına başlamadan önce, doktor kontrolünden geçmek şarttır. Kadınlarda genel kontroller, jinekolojik muayene ile birlikte smear testi yapılması gerekir. Bugün; doğum kontrol haplarının bulantı, ara kanamalar, adet kanamasında azalma, deride lekelerin oluşması, migren ağrılarının şiddetlenmesi, memede ağn ve mizaç değişiklikleri gibi yan etkileri olabilir.

Gebeler, yüksek tansiyon, damar, karaciğer, şeker ve migren hastaları, 35 yaşın üzerinde sigara içen bayanlar ve 16 yaşından küçükler, kesinlikle doğum kontrol hapı kullanmamalıdır.

Rahim İçi Araçlar (SPİRAL)

1960 yılından itibaren yaygın olarak kullanılmaya başlanan rahim içi araçlar, değişik şekil ve boyutlarda olabilir. Adet kanamasmın 3. veya 4. günü, rahme yerleştirilen spirallerin saf plastik ve bakırlı çeşitleri yanında, son zamanlarda altın, gümüş kaplama olanları ve hormon salan tipleri de üretilmektedir.

Rahim içi araç kullanan kadınlara, her yıl kontrol yapılması gerekmektedir. Rahim içi araca bağlı kasık ağrıları, ara kanamaları, sancılı ve fazla adet kanaması görülebilmektedir. Rahim içi araç, pelvik enflamatuvar hastalığını artırarak, tüplerde tıkanıklığa bağlı kısırlık ve dış gebeliklere neden olabileceğinden, en az bir çocuğu olan veya çocuk sahibi olmak istemeyen kadınlara uygulanması gerekmektedir.

Prezervatif

Cinsel ilişki ile bulaşan hastalıklara karşı da koruyuculuğu olan prezervatif, güvenilir yöntemler arasındadır. İnce lastik bir materyalden vapılan prezervatif, cinsel ilişki öncesinde erkek cinsel organı üzerine takılmakta ve böylelikle spermin vajinaya girmesini engellemektedir.

Yırtılma ya da çıkma korkusu dışında herhangi bir yan etkisi de yok denecek kadar azdır. Olası tek yan etkisi; kauçuk, pudra veya lubrikan maddeye karşı alerjik reaksiyon oluşmasıdır. Bu yöntemin doğum kontrol`ündeki güvenilirliği, doğum kontrol hapı ve spiralden daha azdır. Ancak vajina içerisine uygulanan spermisid kontraseptif krem, jel veya köpükle etkinliği, doğum kontrol hapının etkinliğine yakın bir düzeye çıkmaktadır.

Hormon İmplantları

Derinin altına yerleştirilen yumuşak kapsüller şeklindeki hormon implantları, progestin hormonu salarak yumurtlamayı önlemekte ve 5 yıl boyunca koruma sağlamaktadır. Ancak bu kapsüllerin, konusunda deneyimi olan hekimler tarafından yerleştirilmesi ve 5 yılda bir değiştirilmesi gerekmektedir.

Hormon Enjeksiyonları

Progestin hormonu içeren uzun etkili bir korunma metodu olarak kabul edilen hormon enjeksiyonları, her üç ayda bir kullanılmaktadır. Bir yıldan fazla kullanıldığında, adetlerin kesilmesine neden olabilmekte ve bu nedenle, ileride çocuk sahibi olmayı düşünen kadınlara önerilmemektedir.

Cerrahi Sterilizasyon (Kısırlaştırma)

Sterilizasyon, hem kadın hem de erkek için, istendiğinde geriye dönüşü mümkün olan bir doğum kontrol yöntemidir. Kadınlar için uygulanan yönteme, tüplerin bağlanması (tubal sterilizasyon), erkekler için uygulanan yönteme ise üreme kanalının bağlanması (vazektomi) adı verilmektedir.

Gelişmiş ülkelerde, üreme çağındaki çiftlerin yaklaşık %24'ü doğum kontrol yöntemi olarak cerrahi sterilizasyonu seçmektedir. Güvenilirliği %99.8 olan tüplerin bağlanması yönteminin kadının cinsel yaşamına ve ruh sağlığına olumsuz hiçbir etkisi yoktur.

İlişki Sonrası Doğum Kontrol`ü - ERTESİ GÜN HAPI

İlişki sonrasında alındığında gebeliği önleyen ilaçlar, östrojen ve progestin hormonları içermekte ve rahmin iç tabakasının gelişimini engelleyerek gebeliği önlemektedir.

Yöntem, korunma olmadan gerçekleşen bir ilişkiden sonra, gebeliğin kürtaj yapılmasına gerek kalmadan engellenmesini amaçlamaktadır. İlaçlar, ilişki sonrasındaki ilk 72 saat içinde alındığında, gebeliği %97 oranında önler. Doğum kontrol haplarının kullanımı ile ortaya çıkan yan etkiler, bu ilaçların kullanımından sonra da görülebilmektedir.


Op. Dr. Burcu KARDAŞ ARSLAN Kadın Hastalıkları ve Doğum