Gebelik sırasında annenin vücut ve bünyesinde birçok değişiklikler meydana gelir. Bunlar rahimde çocuğun büyümesi ve beslenmesi haliyle, annenin dış görünüşünde (yüz, karın v.s) ve içinde (günlük yaşayışının aksine; mide, bağırsak, ruhi durum v.s.) bazı araz ile kendini gösterir. Dokuz aylık gebelik sırasında bunlara bazan fazla miktarda, kimi zaman az, veyahut da hiç rastlanmayabilir.

İLK ÜÇ AYDAKİ BELİRTİLER

Çok defa gebeliğin ilk günlerinde de görülen, bulantı ve kusma (aşerme) sabahları daha bariz olur. Bazan kadını çok fazla rahatsız eden hatta doktora gitmeye bile sebep olan bu hal, aslında bünyede meydana gelen değişikliklerin ruhi bir reaksiyonudur. Hatta bir ilaç ve tedaviye lüzum göstermeden hafif seyahatler ve çevre değiştirmek (maneviyatın taksiyesi) ile tamamen kaybolduğu pekçok durumda görülmektedir. Genellikle temiz hava, sabah kahvaltılarını yatakta yeme, kuru veya suyu az yiyecekler tercih etme, az miktarda fakat sile sık yemek, ağır yağlılardan sakınma gibi tedbirler önleyiciler arasındadır. Şikayetler şiddetli olduğu durumlarda doktorunuzun tavsiyelerine uymalısınız.

Mide ve bağırsak bozuklukları ilk aylardan itibaren başlayabilir. Mide kaynaması, karında şişlik, gaz yapma ve kabız olabilir. Bu gibi durumlarda gıdanızı dikkatle seçerek rahatlayabilirsiniz. Sözgelişi gaz ve kaynama yapan fasulye, mercimek, lahana, soğan v.s.’den kaçınıp daha ziyade taze sebze, salata, meyve, yağsız ızgara et vs. tercih edilmelidir. Kabızlığa karşı incir, taze bal ve bol meyve yemeli ayrıca her gün bir saat yürüyüşe çıkmalıdır. Müshil ilacı almamaya gayret etmeli veya en hafiflerini tercih etmelidir. Şırıngayı (lavman) doktorunuz ve tavsiyesi olmadan katiyen yapmayınız. Çünkü düşük veya erken doğum yapma tehlikesi olabilir.

İshal hallerinde elma veya koyu çay, yağsız lapa faydalı ise de, ancak arkasından başka bir hastalık gelebileceği düşüncesi ile doktorunuza müracaat etmeniz doğru olur.

Mesane ve böbrek bozuklukları da çok görülen rahatsızlıklardandır. Gebelikte idrar yolları fazla hassas olur ve çabuk soğuk alıp iltihaplanabilir. İdrar yaparken yanma, sızlama, sık sık tuvalete gitme ihtiyacı bunun belirtilerindendir. Hafif hallerde ıhlamur v.s. gibi idrar söktürücü çaylardan bol miktarda içmek ve bacakları, karnı sıcak tutmak yün iç çamaşırı giymek daima faydalıdır. Ancak fazla şikayet hallerinde doktorunuzu haberdar etmeniz lazımdır.

Düşük tehlikesi: Bu bilhassa gebeliğin ilk üç ayı içinde en çok korkulan, çekinilen komplikasyonlardan biridir. Bazı kadınlarda, ekseri takvimde adet görmesi beklenen tarihlere uyan günlerde (yani her dört haftada bir, vücudun alıştığı devreterdeki zamanlarda) bu tehlike kendini göstermektedir. Bazan bu anlarda çocuğun rahimde tutulması zayıflayabilir. Onun için çok dikkatli olmak gerekir. Bu hal bel, kasık ağrıları ve kanama ile kendini gösterir. Derhal doktorunuzla temasa geçmeniz lazımdır. Bu gibi hallerde mutlak istirahat şarttır. Fazla korkmaya ve maneviyatı bozmaya lüzum yoktur, önlenmesi mümkün olan bir hadisedir. “Bazı kadınlarda yukarıda izab ettiğimiz sebebe uyarak, gebelik olduğu halde ilk birkaç ay adet kanaması görülebilir” (halk arasında; üzerine görmek tabiri kullanılır). Bu rahmin özel bir durumu olup, doktorunuza müracaat ile önleyici tedbirlerinizi alabilirsiniz.

Başlıca düşük tehlikesi sebepleri: Ağır yük kaldırma, kabızlık (tuvalette ıkınma) ve bilhassa kocanızla, fazla devamlı ve yorucu cinsi temastır. Kaçınılması lüzumlu olanlar arasında: fazla sarsıntılı seyahatler, motosiklete binmek, çok sıcak banyolar, kuvvetli masaj hareketleri, kabızlığa karşı şırınga (lavman) ve kuvvetli müshil ilaçları önde gelir. Annenin manevi huzurunun bozulması ve üzüntüsü en önemli düşük sebeplerindendir. Kadınların bünyeleri çok hassastır. Ufak bir ruhi değişim vücutlarının zayıf düşmesine ve gebeliğine tesir edebilir. Ailede rahat ve sükunun sağlanması yolunda muhakkak ki kocanızın da büyük bir yardımı olması lazımdır.

Herhangi bir düşük tehlikesi anında, doktorunuzun ilaçlarından başka, mutlak bir istirahat, bağırsakların sakin bulunması ve rahat bir hayat temini şarttır.

İlaçlar: Rahatsızlık hallerinde (baş ağrısı, ateş, uykusuzluk, kabız v.s.) kullanılacak ilaçların gebeliğe zarar vermemesi her şeyden önce düşünülmesi gereken bir konudur. Bu çocuğun sıhhatinin ciddi bir biçimde bozulabilmesine sebep olabileceği gibi bünyesinin teşekkülünde de başka arızalar yapabilir. Onun için ilaç kullanımına çok dikkat edilmelidir. Doktorunuza danışmadan özellikle baş ağrısı, kabız, uyku ilacı ve müsekkinler kullanılmamalıdır. Diğer ilaçlarınızın miktarı ve cinsi için de tavsiyelerini sormanız lazımdır.

Kazalar: Ağır ve hafif kazalar rahim adalesinin kasılmasını uyarabileceği gibi ruhi (psişik) dengeyi de bozabilir. Bu sebepten gebelik için tehlikelidir. Ancak her kazada bir tehlike gelebileceğini düşünmek ve beklemek yersizdir. Anne karnında çocuk daima büyük bir emniyettedir ve gebeliğin her anında her türlü tehlikeye karşı korunmuş durumdadır. (Gebeliğin ilk ayları kalça, havsala kemikleri rahmi herhangi bir tazyikten korur. Sonraları, karında irileşen çocuk, rahim içi amniyos suyu ile etraftan gelecek çarpmalara karşı emniyet altına alınmıştır.)

Röntgen Işınları: Gebelikte röntgen filmi çektirilebilir mi? Röntgen ışınlarının tesiri, gebeliğin son aylarında, ilk aylarındakine nazaran daha azdır. Bununla beraber, herhangi bir röntgen filmi çektirmekteki ciddi sebebin kararını doktora bırakmamız uygundur. Çünkü kesin olarak çocuğa zarar verme ihtimali vardır.

Ayrıca gebelikteki tehlikeli durumları sayarken unutulmaması gereken bazı noktalarda şunlardır: Bulaşıcı hastalıklar (sözgelişi, Syphilis düşük ve erken doğum yapar), Ateşli hastalıklar anne kanı ile çocuğa geçebileceği gibi gebeliği zayıflatıp, düşük ve erken doğum yaptırabilirler. Tedavilerinde dikkat edilmelidir.

Şeker hastalığı olan kadınlarda, diğerlerine oranla daha fazla düşük yapma ihtimali vardır.

Gebelikte hayvanlarla fazla meşgul olmamalı ve uzak durmalıdır. Bilhassa; köpek, inek v.s. gibi. Bunların gebeliğe zararlı olduğu tespit edilmiştir.

İKİNCİ ÜÇ AYDAKİ BELİRTİLER.

Gebeliğin ilk üç ayından sonra vücutta damar sisteminin değişmesi ile kendini gösteren rahatsızlıklar meydana gelmeye başlar. Bunlar bazılarında çok, bazılarında hiç belli olmayabilir.

Varis’ler: Bunlar en başta gelenlerindendir. Gebelik tesiri ile kalınlaşmış kara kan damarları bacaklarda daha irileşir ve ağrılı şişlikler ortaya çıkar (varis). Hafif yürüyüşlerde ve uzun süre ayakta durulunca bacaklarda şişme ve ağrı görülür. Bu haller oturup bacaklarınızı hafif yukarı uzattığınız zaman çok defa kendiliğinden kaybolur. Varislerin tedavisinde doktorunuzdan alacağınız hap ve melhemin yanı sıra, elastiki varis çorapları kullanmak ve bacakları elastiki sargı (bandaj) ile sarmak faydalıdır. Ayrıca topuksuz düz ayakkabı giymek ve paça lastiği kullanmamak lazımdır Bu arada bacaklara yapılan özel masajlar da faydalı olmaktadır.

Hemoroit’ler (Basur): Gebeliğin ikinci üç aylık devresinde sık görülen şikayetlerden biridir. Bu da damar bozukluklarından olmaktadır. Basuru önlemek için kabıza mani olmak lazımdır. Baharlı, biberli gıda almamalıdır (bunlar gebelikte zaten yenmez). Tedavisi için: Papatya suyu oturma banyosu yapmalı. Bu kaşıntı ve ağrıyı hafifletir ise de doktorunuzdan alacağınız melhem ve fitiller daha faydalıdır.

Bu gibi damar şişmeleri (varis) bazen, hazne ağzı kenarlarında ve hazne içinde (rahim ağzında) da olabilir ve bazan kanamalar dahi yapabilir. Bu gibi nadir hallerde ciddi doktor kontrolü şarttır, ancak fazla korkulacak bir durum da sayılmaz.

C Vitamini Eksikliği ve bilhassa çocuğun kemik yapısına lüzumlu Kalsiyum (Kireç) noksanlığı gebeliğin ilk altı aylık devresinde meydana gelebilen önemli olaylardandır.

Bu dönemde vücutta C vitamini fazla miktarda kullanılır. Eğer yeteri kadar alınmazsa, diş etlerinde kanamalar, dilde şişme ve yanma gibi rahatsızlıklar yapabilir:

Bunları bol miktarda limonata, portakal suyu içerek ve yeşil sebze, salata v.s. gibi içinde fazla C vitamini olan gıdalar yiyerek önleyebilirsiniz.

Bu devrede, annenin kanındaki Kalsiyum (kireç) maddesi çocuğun kemik yapısına harcandığından vücuda bol miktarda alınması lazımdır. Şayet anne kanında kireç (kalsiyum) eksilirse, bacaklarda, bazan kol ve ellerde kramplar (kasılma ve sertleşme) meydana gelebilir. Hatta bu eksiklik bazı durumlarda annenin kemik yapısında eyrilme yaparak şekil değişikliklerine sebep olabilir. Bu bilhassa kalça kemiklerinde ve bazan bacaklarda görülebilir. Bu hale Osteomalasi hastalığı denir.

Ayrıca bu devrede kan yapımına yarayan demir maddesine çok miktarda ihtiyaç vardır. Bu sebeple gıdalarınızda, içinde bol miktarda demir bulunan yeşil sebzeleri (ıspanak, semizotu, pırasa v.s) ve kan yapıcı özelliği olan; karaciğer, pirzola, v.s. gibi maddelerle, bol meyve ve yeşil salatayı ihmal etmemelisiniz.

Normal gıda alan ve sağlıklı bir hayat yaşayan gebelerde herhangi bir rahatsızlık haline çok az rastlanabilir. Gebelikte her ay bir defa doktor kontrolü ihmal edilmemelidir. Çocuğa ve kendinize lüzumlu vitamin, kalsiyum ve madeni gıda maddelerini, hap, şurup ve iğne şeklinde gerekli miktarda almanız çok faydalıdır ve özellikle tavsiye olunur.

Kan grubu tayini: İlk altı ay içinde annenin yaptırması şart olan işlerden biri de; kendi kan grubu ile kocasının kan grubunu doktor tarafından kontrol ettirmektir. Bazı nadir hallerde annenin kan grubu ile babarun kan grubu arasında bir anlaşmazlık mevcuttur. (Rezus faktör-problemi…) Böyle gebeliklerde çocuğa zarar gelebileceğinden, daha önce bilgi edinmek faydalıdır.

ÜÇÜNCÜ ÜÇ AYDAKİ BELİRTİLER

Bu devrede çocuk (rahim) büyüdüğü için, karın boşluğu sıkışır. Bu anneye zaman zaman sıkıntı verir. Bilhassa 8′inci ve 9′uncu aylarda nefes darlığı hissedilir. Bu karnın göğüs boşluğuna tazyikinden olur. Hassas annelerde daha çok kendini belli eder. Bu gibi hallerde yürüyüş zamanlarında kısa duraklamalar yapmalı, merdivenleri yavaş çıkmalı ve sık sık dinlenmelidir. Evde istirahat anlarında sırt arkasına yastık koyarak uzanmalı, açık ve temiz hava teneffüs etmelidir.

Bu şikayetler 10′uncu ayda hafifler. Çünkü çocuğun başı daha aşağı iner ve kanun yukarı olan tazyiki azalır.

Eğer bu nefes darlığının yanında kalp çarpıntısı, baş dönmesi, göz kararması ve kendinden geçme gibi rahatsızlıklar da görülüyorsa doktora muayene olmak şarttır. Tansiyon ve umumi bir muayeneye ihtiyaç var demektir.

Kabız: Gebeliğin bilhassa son aylarını en çok rahatsız eden durumlardan biridir. Büyüyen karın, barsak hareketlerine de güçlük verir. Bu, hazım sistemi tembel olanlarda daha da bariz olur. Düzeltmek için daha ziyade gıdai yol tercih edilmelidir. Sözgelişi akşamları bir-iki kuru incir veya kuru kayısı, yoğurt ile bal gibi barsaklara yumuşaklık veren şeyler yemek faydalıdır. Ev ilaçları katiyen kullanılmamalıdır. Bu arada gebeliğe zararı dokunabilecek doktorumuzun tavsiye etmemiş olduğu müshil ilaçlarından kaçınılmalıdır. Ancak en hafifleri tercih etmelidir, o da fazla almamak şartıyla.

Mesane idrar yolu iltihabı (Sistitis). Bu devrede sık görülen şikayetlerinden biridir. Çocuk karında aşağı doğru da tazyik ettiğinden mesaneyi (idrar yolunu) zorlayabilir. Bazı nadir vakalarda kadının idrarını hiç tutamadığı bile görülebilir. Şüphesiz doğumdan sonra geçen bu gibi arızalar çok seyrektir. Fakat, aşağıdan çabuk soğuk alma neticesi, idrar yaparken sızlanma ve yanma, keza sık sık idrara çıkma gibi şikayetler pek çok görülür. Bu tarzdaki rahatsızlıklarınız arttığı zamanlarda doktorunuzun vereceği ilaçlar sizi rahatlatacağı gibi, bol ıhlamur içmenin, bacaklarınızı sıcak tutmanın da çok faydası vardır.

Uyku Şikayetleri de bu son devrede çok görülebilir. Uyku ilaçlarına alışmayınız. Çarpıntı ve sinirlilik hallerine de sıkça rastlanır. Bu gibi şikayetlerin sizi fazla rahatsız ettiği zamanlar hafif teskin edici tesiri zararsız ilaçları doktor tavsiyesiyle kullanabilirsiniz.

Uykusuzluk çektiğiniz zaman şu çarelere baş vurabilirsiniz:

—Geceleri miktarı az ve hazmı kolay şeyler yemeli ve iki saat geçmeden uykuya yatmamalısınız.

—Saat 16.00′dan sonra kahve ve koyu çay içmemeli ve alkollü içkilerden mümkün olduğu kadar kaçınmalısınız.

—Kocanızla akşam yürüyüşüne çıkmalısınız. Bunun hem gebeliğinize, hem de akşam uykularına faydası vardır.

—Gece yatarken mevzuu ağır olmayan, oyalayıcı bir kitap okumalısınız (tabii cinayet romanı değil!)

Bacaklardaki Şişlikler (ödem). Son aylarda sık görülen hallerden biridir. Bunun değişik sebepleri olabilir.

Gebelikte kan damarlarının kenarları zayıflar ve vücut cilt altına, organlar etrafına kanın mayi kısmının sızmasına ve oralarda toplanarak şişlikler (ödem) yapmasına sebep olur. Bu daha ziyade bacaklarda ve karın cildi altında görülür.

Bu durum ayrıca böbreklerin bozulması (idrara albümin geçer) sebebiyle ve kan basıncının (tansiyon) artması ile de olabilir. Bu son iki halde gebelikte pek çok görülen vakalardandır.

Bu gibi durumlarla karşılaşınca doktorunuza gitmelisiniz. Tansiyonunuzu (kan basıncı) kontrol ve idrarınızı muayene edip şişkinliklerin sebebini size söyleyecektir. Eğer bu şişkinlikler daha da çoğalıp, bacaklarınızda, vücudunuzda hatta yüzünüzde (göz kapaklarında da şişlikler görülebilir) kendini gösterir, buna bir de baş ağrısı, bulantı ve gözlerde sinek uçuşması gibi şikayetler de eklenirse vakit geçirmeden doktorunuza gitmelisiniz. Çünkü hastalığınız çok artmış demektir.

Bu durumun düzelmesinde doktorunuzun size vereceği ilaçların yanında bilhassa yapacağınız perhiz (yemeyeceğiniz yemekler) ve istirahatiniz çok önemlidir.

Bu perhizde tuz tamamen yasaktır. Su ve sulu gıdaları imkan olduğu kadar kısmalıdır. Et ve proteinli gıdaları (fasulye, ekmek, vs.) çok az yemeli; bol sebze ve meyve, ayrıca sade suya haşlanmış pirinç lapası (yağsız, soğansız ve tuzsuz pilav) yemek çok faydalıdır.