Hipertansiyon Nedir ?
Hipertansiyon basit olarak yüksek kan basıncı demektir. Kan basıncı ya da daha doğru söylemek gerekirse kanı kalpten dokulara taşıyan damarların kan basıncı, hastaya ait özellikler (yaş, cinsiyet, ırk gibi) ve fiziksel durumdan (istirahat, efor gibi) etkilenen bir parametredir. Bu nedenle de normal kan basıncı değerlerini belirlemek gerçekte oldukça güçtür.
Bugün kabul edilen kan basıncı değeri istirahat halindeki normal bir yetişkinde 120/80 mmHg’dır(milimetre civa). Herhangi bir kişide kan basıncı uyku sırasında düşük, sinirli ya da heyacanlıyken yüksektir. Genellikle de normalin üst sınırı olarak kabul edilen değer 140/90 mmHg’dır (milimetre civa). Kanı kalpten dokulara taşıyan damar kan basıncı devamlı olarak 140/90 mmHg üzerinde seyrediyorsa hipertansiyondan bahsedilir.
Kan basıncı aynı birey içinde ve bireyler arsında farklılık gösterir. Bu nedenle bireyin kan basıncı (kan basıncının sfigmomanometre ile ayrı ayrı zamanlarda en az 3 kez ölçülmesi) yapılıp ortalaması alınarak belirlenmelidir.
Hipertansiyon kalp hastalıkları için ana bir risk faktörüdür. Eğer tedavi edilmezse beyin dolaşımı, kalp, damar ve böbrek hastalıkları için ciddi hastalık ve ölüm oranlarında artışa sebep olur. Bir kez teşhis yapılıp tedavi başlanırsa artan kan basıncı düşürülebilir, kalp ve kalp dolaşım sistemindeki hastalık riski azaltılabilir.
Hipertansiyonun Yaygınlığı Nedir?
Sanayileşmiş ülkelerdeki yetişkin nüfusun %10-20 kadarında hipertansiyon bulunduğu hesaplanmaktadır. Sınırda hipertansiyon vakaları da katılırsa bu oran kuşkusuz daha yüksektir. Kişinin yaşı, cinsiyeti ve ırkı hipertansiyon sıklığı konusunda belirleyici faktörlerdir. Hipertansiyon siyah ırkta ve kadınlarda daha çok görülmektedir.
Kişi yaşının hipertansiyona olan katkısı öncelikle damarlarda yaşlanmaya eşlik eden anormalliklerdir. Bu durum özellikle de kanı kalpten damarlara taşıyan damarlardaki esneklik kaybı ile açıklanabilir. Ancak yaşla hipertansiyon arasındaki bu bağlantıya bazı ilkel toplumlarda hiç ratlanmamaktadır. Bu durumda etkili faktörün “uygarlaşma” ve bununla bağlantılı yaşam biçimi olduğu söylenebilir: örn. tuz kullanımı, aşırı beslenme, sedanter yaşam (fazla hareket göstermeksizin devamlı oturuşa bağlı), stres, vs.
Hipertansiyon Riskleri
Hipertansiyon ciddi bir durumdur. Hipertansiyon, kendi başına öldürücü değildir; fakat tedavi edilmediğinde hipertansiyonun sonuçları öldürücü olabilir. Hipertansiyon kalbi zorlayarak kalp yetmezliğine neden olabilir. Üstelik ateroskleroz ve bunun yol açabileceği iskemik kalp hastalığı (belli bir bölgede kan akımının kesilmesi nedeniyle oluşan geçici kansızlık; bölgesel anemi) rizikosunu önemli ölçüde arttırır. Buna ilaveten, hipertansiyonlu hastalar kanama ve beyindeki kan damarlarının trombozuna (pıhtılaşma®inme) diğerlerinden daha kolay yakalanırlar. Hipertansiyon ayrıca koroner arter hastalığına’da büyük katkıda bulunur ki, bu hastalık sanayileşmiş toplumlarda ölümlerin başlıca nedenlerinden biridir. Bahsettiklerimizin hepsi tedavi edilmeyen hipertansiyonun sonuçları olup hipertansiyona bağlı morbidite (hastalık), mortalite (ölüm) büyük bir bölümünü oluşturur.
Hipertansiyonun Sınıflandırılması
Hipertansiyon sıklıkla nedenine göre sınıflandırılır. Buna göre iki tip vardır.
esansiyel (primer) hipertansiyon
sekonder hipertansiyon
Hipertansiyon vakalarının yaklaşık %90′ı, neden (etiyoloji) bilinmediğinden primer ya da daha doğru bir deyimle “esansiyel” hipertansiyon olarak adlandırılır.
Hipertansiyon vakalarının geriye kalan bölümüne, yani yaklaşık %10′una bu durumun nedeni bilindiğinden “sekonder ” hipertansiyon denir. Böbrek kökenli olan (renal) hipertansiyon bunların en yaygın olanıdır.
Sekonder Hipertansiyon
Bu tipte yüksek kanbasıncı, bilinen bir etiyolojiden (hastalıktan) kaynaklanmaktadır. Neden olan hastalık tedavi edildiğinde hipertansiyon düzelir.
Böbrek hastalığı: Renal hipertansiyon olarak adlandırılır. Varolan bir böbrek hastalığı kan basıncının yükselmesine neden olur.
Endokrin hastalıkları: Endokrin sistemi etkileyen hastalıklar kan basıncını da etkiler, çünkü adrenal bezler çeşitli kan basıncını kontrol eden mekanizmaları düzenler.
İlaçlar: Bazı ilaçlar, örneğin kortikosteroidler, oral kontraseptifler (aldosteron sekresyonu ve plazma reninini arttırarak), nazal dekonjestanlar, amfetamin, tiroid hormonları, NSAID, soğuk algınlığı ilaçları, siklosporin, eritropoetin, iştah kesiciler, trisiklik antidepresanlar, MAO inhibitörleri, alkol (günde 70-100 mL civarında alkollü içki alınması hipokalemik alkalozla birlikte hipertansiyona neden olur) kan basıncının yükselmesine neden olurlar. Bu ilaçların bırakılması ile kan basıncı normale döner.
Diğer Sebepler
Aort koarktasyonu: aortun doğuştan dar olması
Gebelik toksemisi: hipertansiyon, albuminüri, ödem ile karakterize, gebeliğin ikinci yarısında oluşan bir hastalık.
Beyin tümörü ya da lezyonu: intrakraniyel basınca yol açarak kan basıncının hızla yükselmesine neden olur.
Esansiyel (Primer) Hipertansiyon
Hipertansiyonun bu en yaygın şekli, bilinen nedenlere bağlı değildir. Bu hipertansiyonun ortaya çıkış faktörleri hakkında kesin bilgimiz mevcut değildir. Ayrıca hipertansiyonun başlangıcında rolü olan patogenetik faktörlerin sayısıda çoktur. Hipertansiyon, kalp dolaşım sistemi, noröendokrin, renal sistemi içeren multisistem bir bozukluktur ve güçlü genetik faktörleri içerir. Bu faktörlerden birine ya da bir başkasına farklı derecelerde önem veren çok sayıda ve farklı patogenetik teoriler öne sürülmüştür.
Esansiyel hipertansiyon ayrıca bazı risk faktörleri ile de ilgidir. Bu faktörler hipertansiyonu daha yaygın ve/ya da daha şiddetli yapmaktadır.
sıvı ve hacim kontrolünde değişiklikle sonuçlanan renal işlev değişikliği
renin-anjiyotensin-aldosteron sisteminde anormallik
arteriol duvarlarında artmış sodyum ve tuz
baroreseptörlerin yeniden düzenlenmesi
diyetteki tuz miktarının yüksek olması
anormal psikolojik uyarı
ırk
cinsiyet
yaş
diabetes mellitus
aile hikayesinde hipertansiyon
hiperlipidemi(hiperkolesterolemi)
sigara içimi
obesite(şişmanlık)
Hipertansiyonun Derecesi
Hipertansiyon az ya da çok bilinen nedenlere dayanan sınıflandırılmasına ek olarak şiddet derecesine göre de sınıflandırılabilir.
Arteryel hipertansiyon tipi Kan basıncı düzeyi
Sınırda 140/90-160/95
Hafif 160/96-160/105
Orta Şiddette 161/106-180/115
Şiddetli 180/115 üzeri
Buradaki sınıflandırmaya göre en sık karşılaşılan tip sınırda ve hafif hipertansiyondur.
Tedavi Şekilleri
Hipertansiyonun şiddetine ve hipertansiyonlu hastaların durumlarına göre farklı sınıf ağız yolu ile alınan ilaçlar ve diyet kullanılmaktadır.
Kime Başvurmalı?
Kan basıncının ayrı ayrı zamanlarda en az üç kez ölçülmesi ile elde edilen değerin ortalama sonucuna göre pratisyen hekim, dahiliye uzmanları ya da kardiyologlara başvurulması gerekir.
Hipertansiyonlu sayısı artıyor


Hipertansiyon, ölümcül sonuçlar doğurabilecek önemli bir sağlık sorunu.






Çukurova Üniversitesi (ÇÜ) Tıp Fakültesi Nefroloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. İbrahim Karayaylalı, Türkiye'de 18 milyon civarında hipertansiyon hastası olduğunu, bunun toplumsal boyutlara ulaşan bir sağlık sorunu haline geldiğini bildirdi.

Karayaylalı, AA muhabirine yaptığı açıklamada, kan basıncının normalin üzerinde seyretmesinin göstergesi olan hipertansiyonun, ölümcül sonuçlar doğurabilecek önemli bir sağlık sorunu olduğunu ifade etti.

Hipertansiyonlu hasta sayısının her geçen gün arttığını belirten Karayaylalı, ''Yaşam süresi giderek uzuyor. Hipertansiyon da buna orantılı olarak artış gösteriyor. Toplumdaki böbrek hastalıkları ve diyabet hasta sayısının fazlalığı da hipertansiyonun yaygınlaşmasında önemli diğer bir etken'' dedi.

Karayaylalı, dünyada ve Türkiye'de en fazla ölüm nedenini kalp ve damar hastalıklarının oluşturduğunu, bunda hipertansiyonun önemli rol oynadığını kaydetti.

Türkiye'de 18 milyon civarında hipertansiyon hastası bulunduğuna dikkati çeken Karayaylalı, ''Düzensiz beslenme, stres, sigara ve alkol tüketimi ile aşırı tuz kullanımının tetiklediği hipertansiyon toplumumuz için önemli bir tehlike oluşturuyor'' dedi.


-TUZ KULLANIMINA DİKKAT-
Karayaylalı, aşırı tuz tüketiminin hipertansiyonu tetiklediğini vurgulayarak, şöyle devam etti:

''Günde ortalama 4 gram olması gereken tuz tüketimi ülkemizde 18 gram seviyesinde. Çukurova'da bu oran daha da yüksek. Bu miktar mutlaka düşürülmeli. Hazır gıda alırken içindeki tuz miktarına bakılmalı. Tuz miktarı az olan ürünler tercih edilmeli.''

Hipertansiyonun kalp rahatsızlıkları başta olmak üzere, felç, görme bozukluğu, böbrek yetmezliği, damar sertliği gibi çok sayıda sağlık sorununa neden olduğunu ifade eden Karayaylalı, bu hastalığı ''sessiz katil'' diye adlandırdıklarını belirtti.

Hipertansiyonun genetik de olabileceğini anlatan Karayaylalı, ''Eğer anne ve babadan her ikisi de hipertansiyonlu ise çocukta bu risk yüzde 50 civarında. Anne veya babadan biri hipertansiyonlu ise bu oran yüzde 25'' diye konuştu.