Şaşılık ya da gözkayması gözlerin görme akslarının paralelliğini kaybederek farklı yönlere bakmasıdır. Sık görülür, yaklaşık çocukların %4 ünü etkiler ancak erişkinlerde de gelişebilir. Şaşılık varlığında bir göz ile düz ve istenen yere bakılırken diğer göz içe, dışa, yukarı veya aşağı doğru kayabilir. Gözler değişerek kayabileceği gibi devamlı olarak aynı gözde kayabilir. Her iki gözle istenen noktaya bakılırken beynin görme merkezinde bu iki görüntü birleştirilerek tek olarak ve üç boyutlu olarak algılanır. Gözde kayma olduğunda ise beyinde iki farklı görüntü ortaya çıkacağından, beyin kayan gözden gelen görüntüyü baskılayacaktır bu da derinlik hissinde ve her iki gözle sağlanan görüşte azalmaya sebep olacaktır. Erişkinlerde ise kayan gözden gelen görüntünün baskılanması artık yapılamadığından çift görme şikayeti ortaya çıkar.
Hayatın ilk birkaç ayında görme gelişiminin hızlı bir şekilde devam ettiği dönemde gözlerin arayıcı hareketleri, kısa süreli yani birkaç dakikalık içe veya dışa olan kaymalar normal kabul edilmesine karşın etraftaki objelere odaklanmanın yapılabildiği 4. aydan itibaren olan kaymalar mutlaka uzman bir göz hekimine danışılmalıdır. Ayrıca katarakt, göz tümörleri veya nörolojik hastalıklarda şaşılık ile kendini gösterebileceğinden mutlaka uzman bir göz hekimine danışılmalıdır.
Şaşılığın tam olarak nedeni bilinmemektedir. Fonksiyonel, nörolojik veya kaslardaki yapısal bozukluklar ve dengesizlik kaymaya neden olur. Gözü hareket ettiren kaslardaki dengesizlikler, bu kasları kontrol eden beyin merkezlerinin etkilendiği serebral palzi, Down sendromu, hidrosefali gibi hastalıklar ya da gözü etkileyen katarakt, glokom veya travma gibi durumlar gözlerin paralelliğini bozarak kaymaya neden olabilir. Kaymanın ilk belirtisi gözlerin aynı noktaya odaklanmamasıdır ancak güneşte bir gözünü kapama, kafasını eğerek veya döndürerek bakma gibi bulgularda kaymanın sonucu olabilir. Erişkin dönemde ortaya çıkan kaymalarda ise en önemli şikayet çift görmedir. Bebeklik dönemi veya okul öncesi dönemde her çocuk muhtemel göz problemleri (şaşılık, göz tembelliği, kırma kusurları veya katarakt, göz içi tümörler gibi) için muayene olmalıdır. Halk arasında yanlış inanış olarak bebeklikte olan kaymanın büyümekle zamanla düzeleceği düşünülmektedir, ancak bu hatalıdır şaşılık hiçbir zaman büyümekle kendiliğinden düzelmez. Ancak çocuklarda burun kökünün geniş olduğu ve kayma olmadığı halde kayma varmış gibi görünüme yol açan yalancı şaşılık dediğimiz durumlarda zamanla burun kemiğinin gelişmesi ile kayma görünümü düzelmektedir bu da yanlış olarak kaymanın düzeldiğini düşündürmektedir. Böyle durumlarda ayırıcı tanı ve doğru teşhis için mutlaka göz doktoru görmelidir. Ayrıca ailede şaşılık veya göz tembelliği olan kişiler varsa çocuk mutlaka 1-2 yaşında göz doktoruna gösterilmelidir. Bunun dışında her çocukta 3 yaşına dek göz muayenesi yapılmalıdır.
Tedavide amacımız görme gelişimini olumsuz etkilenmeden her iki gözün birarada kullanılarak gelişiminin sağlanmasıdır. Detaylı bir göz muayenesinin ardında kaymanın sebebine göre tedavi planlanır. Tedavi için eşlik eden kırma kusuru varsa gözlük verilmesi ile kayma düzeltilebilir. Cerrahi ile gözlerin paralelliğinin sağlanması iki gözün birarada kullanılmasını ve derinlik hissi kazanılmasını sağlayacaktır. Cerrahi girişim lazerle yapılmaz, gözün etrafındaki kasların yerleri değiştirilerek gözün pozisyonu ayarlanır.
- Şaşılık tedavisi ne kadar erken dönemde yapılırsa başarısı o denli yüksek olur. Ancak erişkin dönemde olan şaşılıklarda ya da daha önce tedavi yapılmamış erişkinlerde de cerrahi tedavi ile özellikle çevre görüşte artış sağlanabilir.
- Cerrahi tedavi gözlük veya kapamanın alternatifi değildir cerrahi sonrası da gözlük ve kapama tedavisi devam edebilir.
Türk oftalmoloji derneği

Şaşılık Nedir?

Göz kayması olarak da bilinen şaşılık, iki gözün paralel bakmamasıdır. Diğer bir deyişle gözler arasındaki uyumun bozularak farklı yerlere bakıyormuş gibi görünmeleridir.
::: Sebepleri?
Göz kaslarının uyumlu ve dengeli çalışmasının bozulmasıyla şaşılık ortaya çıkar. Şaşılığın sebepleri tam olarak bilinmese de bazı faktörlerin riski artırdığı bilinmektedir. Bu faktörler:####
Gözlük kullanmayı gerektiren göz kusurları, hamilelikte ve doğum sırasındaki sorunlar, küçük yaşta geçirilen ateşli hastalık ve havaleler, düşme çarpma gibi travmalar, akraba evliliği, akrabalarda göz kayması bulunması.. İleri yaşlarda ortaya çıkan ve çift görmeye neden olan şaşılığın sebepleriyse daha farklıdır.(Nörolojik hastalıklar,beyin hastalıkları, diyabet, travma..)
::: Tedavi Gerekirmi?
Göz kaymaları tedavi edilmediğinde ileriye dönük kalıcı görme kaybı (göz tembelliği), derinlik algısı kaybı gelişebilir. Bu yüzden yalancı şaşılıklar ve bazen de çok hafif şaşılıklar haricinde mutlaka tedavi gerekir.
::: Göz Tembelliği :
Göz kaymalarına zamanında müdahale edilmediğinde bir gözde görme kaybı (göz tembelliği=AMBLİOPİ) gelişebilir. Göz tembelliğinin başka sebepleri olsa da en sık sebebi şaşılıktır. Bir göz de bir defa göz tembelliği geliştikten sonra şaşılık, gözlükle veya ameliyatla düzeltilse bile o göz görmesi artmaz, göz tembelliği için ek tedavi gerekir.
Göz Tembelliği Tedavisi : Tedavi ne kadar küçük yaşta yapılırsa o kadar başarılıdır. Yaklaşık on yaşından sonra tedavi etkili değildir. Tedavi yöntemlerinden birincisi kapama tedavisidir. Bu tedavide iyi gören göz kapatılır ve tembel olan gözün çalışması sağlanır. Kapama sırasında resim yapma, boyama, bilgisayar oyunları oynama gibi gözü yoran faaliyetler gözün daha çok çalışmasını sağlayarak başarıyı artırır. Çocuklar iyi gören gözün kapatılmasını istemediklerinden aileler bu tedavide biraz zorlanabilirler. Fakat şu unutulmamalıdır ki çocuk büyüdükçe tedavinin başarı şansı azalmaktadır ve 8-10 yaşından sonra tamamen imkansızdır. Diğer bir tedavi de CAM denilen ve özel bir aletle uygulanan yöntemdir. Bu yöntem kliniklerde uygulanabilir. Yine sağlam göz kapatılarak aletin üzerinde boyama gibi faaliyetler yaptırılır. Kapama ve CAM dışında, damlatılan bazı damlalarla veya gözlüklerle sağlam gözün geçici olarak bulanık görmesi sağlanarak da tedavi denenebilir.
::: YalancıŞaşılık nedir?
Göz kapakları, burun kökü ve yüz yapısına bağlı olarak bazı durumlarda gerçekte gözler paralel baktığı halde şaşılık varmış gibi görünebilir. Çocuklarda oldukça sık rastlanır ve aile tarafından kayma olarak zannedilebilir. Yalancı şaşılık olarak adlandırılan bu durum genellikle zamanla azalır. Ve tedavi gerektirmez.
::: Şaşılıkta Tedavi :
Tedavinin zamanında yapılması göz tembelliği gelişmemesi açısından çok önemlidir. Tedavinin amacı gözlerin paralel bakmasını sağlayarak hem görmeyi artırmak, hem derinlik hissinin gelişmesini sağlamak, hem de estetik olarak normal görünüş elde etmektir. Şaşılıkların çoğu gözlükle düzelebilir veya azalır. Bazı şaşılık tiplerinde ameliyat gerekebilir. Gözlük veya ameliyatla şaşılık düzeltildikten sonra vara göz tembelliği de mutlaka tedavi edilmelidir.