Anjiyo ile ilgili soru ve cevaplar

Yıllardır kasıktan yapılan anjiyo girişimleri, artık el bileğinden uygulanmaya başladı. Bu sayede sabah anjiyo olan hastalar öğleden sonra işlerine bile dönebiliyor. Bu yöntemle anjiyo operasyonu giderek kolaylaşırken hastanede yatmaya hiç gerek kalmıyor.

Kalple ilgili sorunların tedavisinde el bileği damarının kullanılmasının, işlem sonrasında istenmeyen komplikasyonların azalmasını sağladığını belirten Anadolu Sağlık Merkezi Kardiyoloji Uzmanı Doç. Dr. Ertan Ökmen sorularımızı yanıtladı.

Anjiyo kararı nasıl alınıyor?
Öncelikle şunu söyleyelim; herkese anjiyo yapılması gerekmiyor. Bunun belli kriterleri var. Efor testi bozuk olan, ekokardiyografisinde sorun çıkan, göğüs ağrısı yaşayan hastalarda tüm bilgileri toplayıp, anjiyo yapıp yapmayacağımıza karar veriyoruz. Daha sonra yöntemler konusunda hastaya bilgi veriyoruz. Biz el bileğinden anjiyoyu standart olarak yaptığımız için, özellikle bu yöntemi anlatıyoruz. Böylece hasta hem yeni bir şey duyduğu için memnun oluyor, hem de yöntemin avantajlarıyla rahatlıyor.

Hastalar anjiyo yöntemini belirlerken tereddüt yaşıyor mu?
Aslında hasta yöntemi belirleme konusunda değil, anjiyo yapılıp yapılmayacağı konusunda tereddüt yaşıyor. Anjiyo binde 1'in altında hayati riski olan bir yöntemdir. Ortaya çıkabilecek riskler de genellikle anjiyoda giriş yeriyle ilgili oluyor.

ÜÇ SAATTE TABURCU!
Anjiyonun el bileğinden yapılmasının avantajları neler?
Bilek damarı, kasık damarının aksine cilt yüzeyine çok yakındır ve şişman hastalarda bile kolaylıkla girilebilir. Cilde yakınlık ve arkasındaki kemik doku, aynı zamanda işlem sonrasında giriş deliğinin kapanmasında kolaylık sağlıyor. Kanama kolayca kontrol altına alınıyor.

Kasık damarı yolu ile yapılan stent girişimlerinin özelliği nedir?
İşlem esnasında yüksek dozda kanı sulandırıcı ilaçlar uygulanır. İşlemden hemen sonra damara girişi sağlayan kılıf çekilemez. Kılıfın çekilebilmesi için dört ya da altı saatin geçmesi beklenir. Bu zaman zarfında, hasta yatağında bacağını hareket ettirmeden yatmak zorundadır. Dört ya da altı saat sonra kılıf çekilerek, elle 15-20 dakika kompresyon ve sonrasında yine dört saat kum torbası konularak, kanamanın durdurulması sağlanır. Bu nedenle kasık damarı yolu ile tanısal koroner anjiyografi yapılan hasta altı saat; balon ya da stent gibi tedavi edici girişim yapılan hasta ise yaklaşık 12 saat yatağında, işlem yapılan bacağını hareket ettirmeden yatmak zorundadır.

Peki bilekten anjiyo yöntemi nasıl oluyor?
Bilek damarı yolu ile yapılan girişimlerde işlem sonrasında kılıf, yüksek dozda kanı sulandırıcı ilaçlara rağmen hemen çekilir. Hastaya bileklik benzeri bir materyal takılır ve bu bileklik iki saate yakın hastada takılı kalır. Hastaneden çıkmadan önce de çıkarılarak bandaj yapılır. Hasta işlemden sonra ayağa kalkabilir. Hatta yemeğini kendi yiyebilir. Koroner işlemlerden sonra, altı saat hastanede yatmak yerine üç saatte taburcu olabilir.

SONUCA GÖRE DEĞİŞİR!
Anjiyosunu el bileğinden yaptıran kişiler işe ne kadar sürede geri dönebilir?
Eğer hasta isterse aynı gün içinde işine dönebilir. Elbette bunlar anjiyo sonucuna göre belirleniyor. Eğer anjiyoda tedavi gerektirecek bir sonuç çıkarsa o zaman hastaya farklı davranılıyor.

BEŞ BİN HASTAYA UYGULANDI
2007 yılından bu yana hem yurtdışından hem de yurtiçinden bize başvuran yaklaşık 5 bin civarında hastaya, koroner anjiyografi ve stent girişimini bu yöntemle uyguladık. Halen Fransa, Japonya, Çin, Belçika, Almanya ve Hollanda gibi birçok ülkede standart olarak bu yöntem kullanılıyor.

BİLEKTE HİÇ İZ KALMIYOR?
Anjiyo nasıl yapılıyor?
İşlem yapılacak olan cilt altı önce uyuşturuluyor ve işlem lokal anestezi altında yapılıyor. Kesi çok küçük olduğu için hasta ağrı hissetmiyor. Sonrasında da bir sıkıntı yaşanmıyor.

İşlem sonrasında bilekte herhangi bir iz kalıyor mu?
El bileğinden anjiyo, üç mm'lik çok küçük bir kesiden yapılıyor. Yani üç veya dört toplu iğnenin başı kadar büyüklükte bir iz oluyor.

KOMPLİKASYON YOK!
Komplikasyon olabiliyor mu?
Bilekten yapılan anjiyoda giriş yeriyle ilgili komplikasyon riski yüzde birin altında görülüyor. Yani neredeyse hiç yok! Anjiyodan sonra önemli olan giriş yerinin sıkıştırılmasıdır. Asıl işlem kataterin damar içine girmesi için açılan üç mm'lik deliğin kapanmasıdır. Giriş yerinden kaynaklanan sıkıntılar, bu deliğin iyi kapanamamasından oluşur. Kasıktan yapılan anjiyoda kullanılan damar, büyük bir damardır. Arkasında kemik dokular ve geride, kas ve yağ dokuları vardır. Özellikle kilolu kadınlarda yağdan dolayı iyi bir sıkışma sağlanır. El bileğinden yapılan anjiyoda, damarın altında kemik olduğu için anjiyo sonrasında kullanılan bileklik benzeri bir materyal sayesinde, kanama durdurulur ve deliğin kısa sürede kapanması sağlanır.

KOLDAN STENT DE TAKILIYOR
Anjiyo yapılırken damar tıkanıklığı tespit edilirse ve stend takılması gerekiyorsa, uygulama hemen mi yapılıyor?
Genellikle şöyle bir yol izliyoruz: Eğer bırakılamayacak kadar çok kritik bir darlık varsa, balon ve stentle açılmaya uygunsa; o zaman stentle açıp, tedavi ediyoruz. Örneğin; kalp krizi geçiren hastalara veya hiçbir şey olmamasına rağmen anjiyoda çok kritik olduğu görülen vakalara aynı anda stent takılabiliyor. Anjiyo yapar gibi aynı yöntemle, aynı yoldan, aynı gün ve aynı seansta yapılabiliyor. Eğer o kritik darlık kolayca açılmıyorsa öncesinde hazırlık yaparak, stent takmayı tercih ediyoruz. Aynı zamanda hastayla tedavi alternatiflerini de tartışabilecek zamanı buluyoruz.

ERKEKLER İÇİN DAHA KOLAY
Uygulamada ya da sonuçlarda kadın-erkek arasında bir fark var mı?
Her iki cins arasında uygulama açısından bir fark yok! Tek fark, kadınların damarları, erkeklere oranla daha ince oluyor. Ama bu farklılık da bize, zorluk sağlamıyor. Kadınlar mahrem olduğu düşüncesiyle, göğüs yerine el bileğinden anjiyoyu tercih edebiliyor.

DEFALARCA UYGULANABİLİR
Bir kişiye, birkaç defa el bileğinden anjiyo yapılabilir mi?
Elbette mümkün. Böyle bir durumda, bir önceki işlemin gerçekleştirildiği yerin, yarım santim üstünden girip, anjiyoyu oradan yapabiliyoruz. Böylelikle işlem hem biz, hem de hasta için daha da kolaylaşıyor. Bir diğer yöntem olarak, işlemi karşı taraftaki bileğe uygulayabiliyoruz. Birkaç defa anjiyo yaptığımız ve daha sonra balon stent taktığımız birçok hastamız var.

KİMLERE UYGUN DEĞİL?
Damar yapıları çok ince olan, zayıf kişilere uygulama yapmak mümkün olabiliyor mu?
Hayır. Zayıf olan kişiler, anjiyonun yapılamayacağı gruplar arasında yer alıyor. İri vücutlu kişilerin damarları, zayıf olanlara nazaran daha geniş oluyor. Bu nedenle de uygulama daha kısa zamanda başarılı sonuçlar veriyor. Ancak çok ince yapıdaki kişilerin damarları uzun işlem gerektiriyor. Biz damarların anjiyo için uygun olup olmadığını önce elimizle kontrol ediyor, gerekirse ultrasonla bakıyoruz. Daha sonrasında da işlem için uygun çapta olup olmadığına karar veriyoruz. Damar yapılarının inceliği nedeniyle işlem yapamadığımız hasta oranı yüzde 1.

ZAYIF ŞİŞMAN FARK ETMEZ
El bileğinden anjiyonun uygulanamayacağı hasta grupları var mı?
Yapmayı istemediğimiz hasta grupları var. Bunlardan bir tanesi; diyalize giren hastalar... Bu hastaların kol damarı üzerinde hareket etmek sıkıntılı olabiliyor. Kronik böbrek yetmezliği olan kişilerde de kol damarları önemli olduğundan uygulamamayı tercih ediyoruz. Ayrıca, herhangi bir kaza ya da yaralanma sonrasında, kolunda travma oluşanlara da el bileğinden anjiyo yapılamıyor.

Anjiyonun sonuçları ne zaman ortaya çıkar?
Sonuçlar anında ortaya çıkıyor. Çünkü işlem sırasında ne olduğunu anında görüyoruz. Darlıklar, daha röntgen çekilirken bilgisayar ekranında görülüyor ve ne yapılması gerektiğine de o anda karar veriyoruz.

BEŞ BİN HASTAYA UYGULANDI
2007 yılından bu yana hem yurtdışından hem de yurtiçinden bize başvuran yaklaşık 5 bin civarında hastaya, koroner anjiyografi ve stent girişimini bu yöntemle uyguladık. Halen Fransa, Japonya, Çin, Belçika, Almanya ve Hollanda gibi birçok ülkede standart olarak bu yöntem kullanılıyor.