Astým hastalýðý hakkýnda doðru bilinen yanlýþlar

Kirli hava, sanayileþme, evde kedi köpek besleme ve havadaki yüksek nem gibi kent yaþamýnýn doðal birer parçasý haline gelen etkenler, astýmý tetikliyor. Astým, dikkat edilmediði ve kontrol altýna alýnmadýðý takdirde ciddi saðlýk sorunlarýna yol açýyor.



Memorial Ataþehir Hastanesi Göðüs Hastalýklarý Bölümü’nden Uz. Dr. Ýlkay Keskinel, Türkiye’de her 10-20 kiþiden, Ýstanbul’da da her 5-10 kiþiden birinde astým görüldüðüne dikkat çekti. Keskinel, astým konusunda toplumda yaygýn ancak yanlýþ pek çok düþüncenin olduðunu söyledi ve hastalýkla ilgili doðru bilinen yanlýþlarý þöyle sýraladý:

“Astým, bulaþýcý bir hastalýktýr”
Astým, altta genetik faktörlerin bulunduðu ve çevresel faktörlerle tetiklenebilen bir hastalýktýr. Bir enfeksiyon hastalýðý olmadýðýndan bir kiþiden diðerine bulaþmasý söz konusu deðildir.

“Astým tedavisinde kullanýlan spreyler alýþkanlýk/baðýmlýlýk yapar, ciðerleri kurutur; bir kez baþlarsam bir daha hiç býrakamam”
Astýmda sprey ya da kuru toz þeklinde ilaçlarýn kullanýlmasýnýn baðýmlýlýk yapmasý söz konusu deðildir. Bu konudaki yaygýn inanýþýnýn tam tersine, tüm ilaç uygulama þekilleri arasýnda ‘en zararsýzýdýr’ denebilir. Aðýzdan (tablet ya da kapsül) ve enjeksiyon þeklinde (damardan ya da kas içine) ilaç uygulandýðýnda, verilen doz kana karýþýr, tüm vücuda yayýlýr. Oysa sprey/kuru toz uygulayýcýlarý kullanýldýðýnda, sistemik uygulamaya göre çok daha küçük miktarda ilaç (mikrogram düzeyinde) verilmektedir. Bunun sebebi; ilacýn hedef bölgeye vücutta dolaþmadan, doðrudan ulaþmasýdýr. Bu yolla ilaç verilmesinin baðýmlýlýk yapmasý söz konusu deðildir. Astým tedavisinde kullanýlan ilaçlar akciðerleri “kurutmaz.” Uzun araþtýrmalar sonucu geliþtirilmiþ olan bu ilaçlar, hekim tarafýndan olasý yarar ve zararý göz önüne alýnarak hastaya verilmektedir.

“Kortizon, çok zararlýdýr, ne olursa olsun kullanýlmamasýný gerektirecek pek çok yan etkisi bulunmaktadýr”
Zararsýz olduðu düþünülen vitaminler ve tamamen bitkisel olan ilaçlar da dahil olmak üzere her ilacýn yan etkisi olabilir. Buna kortizon da dahildir. Önemli olan, ilacýn beklenen yararýnýn potansiyel zararýndan büyük olmasýdýr. Yani eðer o ilacý kullanmamak hastaya yarardan çok zarar verecekse, hasta ilacý kullanmalýdýr. Astýmlý hastalara kortizon ancak hastalýðýn alevlendiði ya da kriz durumlarýnda, aðýzdan ya da enjeksiyon yoluyla verilir. Kana hemen hiç karýþmayan sprey þeklindeki kortizonun ise neredeyse hiç yan etkisi yoktur. Kimi hastalarda sprey þeklindeki kortizon kullanýmýna baðlý ses kýsýklýðý ya da kuru öksürük gibi þikayetler çok basit bir önlemle, yani spreyi kullandýktan sonra aðzýn çalkalanmasýyla önlenebilir.

“Astýmýn asýl tedavisi alerji aþýlarýdýr”
Alerji aþýlarý, ancak belli bir yaþ grubundaki ve az sayýda alerjene karþý alerjisi olan hastalarda uygulanýr. Bu kararý ancak bir alerji uzmaný vermelidir. Ne yazýk ki, günümüzde pek çok astým hastasý, aþýyý astýmlarýný ortadan kaldýracak bir kurtarýcý olarak görmektedir. Aþý sadece belli bir alerjene karþý kiþinin duyarlýlýðýný ortadan kaldýrabilir. Oysa her astým, alerjik olmadýðý gibi; alerjik astýmlarda da sadece aþý tedavisi asla yeterli olamaz. Her durumda öncelikle kiþinin astýmý tedavi edilmelidir. Çünkü aslýnda geri dönüþlü belirtileri olan astým hastalýðý uygun þekilde tedavi edilmediðinde akciðerlerde kalýcý hasar býrakabilmektedir.

“Kendimi iyi hissediyorum, þikayetlerim düzeldi, öyleyse ilaçlarýmý býrakabilirim”
Astým þikayetleri ortadan kalksa da, ilaçlarý azaltma ya da býrakma kararý, asla hasta tarafýndan kendi kendine verilmemelidir. Astým her ne kadar geri dönüþlü belirtilerle seyretse de; eksik tedavi bronþlardaki daralmanýn kalýcý hale gelmesine neden olabilir. Bu konuda doktora güvenilmeli ve ilaçlarýn ne kadar süre ile kullanýlmasý kararý uzmanlara býrakýlmalýdýr.

“Astýmlý hastalar spor yapmamalýdýr”
Doðru tedavi edilen ve iyi takip edilen astým, kiþinin hayatýný etkilemez. Astýmlý hasta, doktorunun önerisi doðrultusunda spor yapabilir. Yalnýzca, bazý hastalarda spor öncesi nefes açýcý ilaç kullanýmý gerekli olabilir. Bunun yanýnda, spordan ziyade; örneðin çok tozlu bir spor salonu ya da aþýrý su buharý ile dolu kapalý bir havuz hastanýn þikayetlerini baþlatabileceði de göz önünde bulundurulmalýdýr.

“Etrafýmdaki alerjenlerin hangisinden korunayým ki? Kaçýnmaktansa býrakayým, vücudum alerjenlere alýþsýn”
Ne yazýk ki, “çivi çiviyi söker” yaklaþýmý alerji için geçerli deðildir. Yani, herhangi bir alerjene daha çok maruz kalmak, o alerjene “alýþmayý” saðlamaz. Tam tersine, solunum yoluyla alýnan alerjenlere (örneðin polenler, ev tozu akarlarý, küf mantarlarý, kedi-köpek tüyleri gibi) ne kadar çok maruz kalýnýrsa, geçen zaman içinde alerjik þikayetler daha da artacaktýr. Bu nedenle, alerjenlerden mümkün olduðunca kaçýnmak gerekir.

“Hamilelikte astým ilaçlarý bebeðe zararlýdýr”
Astýmlý hastalarýn yaklaþýk üçte birinde gebelik sýrasýnda astým belirtileri hafifler, üçte birinde deðiþmez, üçte birinde ise kötüleþir. Sprey þeklindeki ilaçlarýn neredeyse hiç yan etkisi yoktur. Bu nedenle gebelikte doktor önerisi doðrultusunda güvenle kullanýlabilirler. Bebeðe asýl zarar verecek olan hekimin kontrolü altýnda verilecek olan ilaçlar deðil, annenin astýma baðlý tedavi edilmemiþ sorunlarýdýr. Bu nedenle, astýmlý hastalarýn gebelik boyunca hekim kontrolünde olmalarý gerekmektedir.